Tο σώμα σε δοκιμασία: Μια νέα ομάδα στο θέατρο «Αυλαία»

Το σώμα είναι ίσως το θεατρικό σημείο εκείνο που έχει προβληματίσει όσο κανένα άλλο, καλλιτέχνες και μελετητές του θεάτρου. Έχουν ξοδευτεί άπειρες ώρες προβών, δοκιμών και θεωρητικών υποθέσεων γύρω από το ρόλο του στην παράσταση και, βεβαίως, τις σχέσεις του με το κείμενο και με το κοινό.

Είναι μάταιο να πούμε εδώ ποια άποψη είναι πιο έγκυρη ή πιο ανθεκτική στο χρόνο, γιατί κάθε εποχή αντιμετωπίζει το σώμα εντελώς διαφορετικά. Οι αρχαίοι, για παράδειγμα, ελάχιστα ασχολήθηκαν με τις υποκριτικές του δυνατότητες. Το σώμα ήταν ένας μεταφορέας μηνυμάτων και συμβολισμών. Μπροστά ήταν η μάσκα, η μορφή, και πίσω το σώμα, εντελώς εξαφανισμένο. Οι ελισαβετιανοί είδαν ένα σώμα σε ρόλο ηθοποιού στη σκηνή του κόσμου. Οι Γάλλοι νεοκλασικιστές επέβαλαν στο σώμα μια μαθηματική λογική που στραγγάλιζε κάθε ελευθερία. Οι ρομαντικοί είδαν ένα άλλο σώμα, πιο εκφραστικό, πάσχον και πομπώδες, οι ρεαλιστές πιο χαμηλών τόνων, οι εξπρεσιονιστές πιο εκφραστικό, οι μπρεχτικοί πιο ανεπιτήδευτο κ.ο.κ.

 Κι αν δει κανείς πότε αναπτύσσεται η κάθε «θέση», θα διαπιστώσει ότι τίποτα τελικά δεν ανήκει στο σώμα. Το σώμα είναι μια διαθέσιμη επιφάνεια, επάνω στην οποία η εκάστοτε κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα αφήνει τ’ αποτυπώματά της. Υπ’ αυτήν την έννοια, είναι βέβαιο ότι ούτε ο Μέγιερχολντ με τη βιο-μηχανική του μέθοδο και τον  κοσνστρουκτιβισμό του θα έκανε αυτά που έκανε εάν δεν βίωνε την ορμή και τη λογική της Οκτωβριανής Επανάστασης, ούτε οι ρεαλιστές θα έκλειναν το σώμα σε δωμάτια, εάν δεν ήταν γύρω τους το βιομηχανικό τοπίο με τα εργοστάσια και τις μεταλλικές κατασκευές.

Γι’ αυτό στέκομαι με κάποιες επιφυλάξεις απέναντι σ’ αυτά που με πάθος δίδαξε και άσκησε ο Γκροτόφσκι, δουλεύοντας επάνω στο σώμα του ηθοποιού. Ο Πολωνός καλλιτέχνης πίστεψε πως μπορεί να φτάσει στα βάθη του ανθρώπινου «Είναι», εφόσον κατόρθωνε να αφαιρέσει από το σώμα όλη την  κοινωνική του κρούστα.  Δεν εξετάζουμε εδώ αν πέτυχε. Πάντως, στάθηκε η αφορμή να αρχίσει, με μπροστάρη τη Γενιά των 60s,  μια παθιασμένη αναζήτηση του αυθεντικού σώματος. Οι νέοι , στην προσπάθειά τους ν’ απαλλαγούν από τα ψέματα των πολιτικών και των πολεμοκάπηλων, ώστε  να ξανακερδίσουν το χαμένο σώμα τους, θα στραφούν στο γυμνό σώμα, κατόπι στο τελετουργικό, στο ονειροπόλο, το ερωτικό, το εκστατικό κ.ο.κ. Τάσεις και θέσεις θα στριμωχτούν σιγά-σιγά κάτω από το γενικό και ακόμη ασαφή όρο-ομπρέλα, «θέατρο της επιτέλεσης» (ή αλλιώς, περφόρμανς). Και σ’ αυτό το χώρο ανήκει και το θέαμα που είδαμε στο θέατρο «Αυλαία»: Αναμονή.

Μια νέα ομάδα

Καταρχάς να πω ότι, κάθε φορά που κάνει την εμφάνισή της μια καινούρια θεατρική ομάδα, και δη με νέους, πραγματικά χαίρομαι. Όλοι γνωρίζουμε πως για να κρατηθεί ζωντανή μια πόλη και να προοδεύσει θεατρικά, έχει ανάγκη το νέο αίμα. Ούτε θεσμοί ούτε καταξιωμένοι πρωταγωνιστές μπορούν να την ανεβάσουν, όταν απουσιάζει αυτό. Απ’ αυτήν την άποψη, λοιπόν, ακόμη κι αν το αποτέλεσμα δεν με βρίσκει σύμφωνο ή δεν με ικανοποιεί απόλυτα, εκείνο που μετράει πιο πολύ είναι το γεγονός πως μια νέα ομάδα, η  «Εκτ6ς» εν προκειμένω, ήρθε να προστεθεί στις ήδη υπάρχουσες, κουβαλώντας τα δικά της όνειρα και τις δικές της υποσχέσεις. Στο χέρι της είναι η όποια συνέχεια (ή κυρίως ασυνέχεια —που τείνει να γίνει πάγια τακτική).

Η περφόρμανς

Στο πρώτo της εγχείρημα η Δήμητρα Τσάκου μπήκε στο δύσκολο χώρο του σωματικού θεάτρου και της επινόησης, μαζί με μια ομάδα κεφάτων νέων συνεργατών (Γεωργίου, Δρόσος, Κατερίνη, Κουστολίδης, Μπαρτζόκας, Στεφανίδου), με σκοπό να «κοντραριστεί» με την έννοια του χρόνου. Εξ ου και ο τίτλος της περφόρμανς. Τίτλος εύστοχος, γιατί, ως έχει η ζωή μας σήμερα, τι άλλο είναι παρά μια αναμονή: για το κινητό του αύριο, το μοντέλο του αύριο, τον έρωτα του αύριο, την εξόφληση του δανείου αύριο. Απ΄ αυτήν την άποψη, βρήκα καλή την ιδέα να στηθεί ο καμβάς της αναμονής με την τεχνική του κολάζ, ώστε να υπογραμμιστεί ο θραυσματικός χαρακτήρας του θέματος και ταυτόχρονα να δοθεί η ευκαιρία για αυτοσχεδιασμούς.

 Κάποιες λύσεις τις βρήκα χαριτωμένες και έξυπνα δοσμένες. Είχαν φρεσκάδα και ενέργεια. Συνολικά, ωστόσο, θεωρώ ότι η σύνθεση ζητούσε κι άλλη πύκνωση, κυρίως πιο απρόβλεπτους σκηνικούς σχηματισμούς.  Δε λέω, καλή η καθημερινότητα όταν γίνεται θέατρο (βλέπε τη μεγάλη δασκάλα του είδους, τη Μπάους), αλλά η καθημερινότητα είναι και επικίνδυνη, όταν την αφήσεις να επιβληθεί στη σκηνή ως καθημερινότητα. Όπως κάποιος που κάνει σωματικό θέατρο σκαλίζει ν’ ανακαλύψει τη δυναμική της επικοινωνίας πέρα από τις λέξεις, έτσι και κάποιος που στρέφεται για έμπνευση στην πραγματικότητα πρέπει να βρει τρόπους να κάνει το οικείο να φαντάζει ανοίκειο, ώστε να αναδείξει κρυμμένες δυνατότητες. Κι εδώ νομίζω πως σκοντάφτει η φιλότιμη προσπάθεια της ομάδας: κινήθηκε οριζόντια και δεν έκανε τις απαραίτητες βυθίσεις για την εξόρυξη πολύτιμου μετάλλου μέσα από την αναμονή.

Επίσης, είχα πρόβλημα με τη βιντεοπροβολή. Περίμενα ένα διάλογο ανάμεσα στην εικόνα και το ζωντανό σώμα. Δεν πρόσεξα καν το βίντεο. Δεν ήταν μέσα στην παράσταση, ήταν κάπου στο βάθος, αδιάφορο φόντο.

Τέλος, θα μπορούσε να γίνει μια καλύτερη σκηνική εκμετάλλευση (ίσως και εμπλουτισμός) των πολύ ωραίων τσιτάτων που συγκέντρωσε η ομάδα γύρω από τον χρόνο και την αναμονή. Ένα καλύτερο πάντρεμα αυτών που λέγονται και αυτών που δείχνονται θα λειτουργούσε ευεργετικά.

Συμπέρασμα: Ήταν μια πρώτη προσπάθεια όπου είδαμε πράγματα που υπόσχονται, γι’ αυτό περιμένουμε την εξέλιξή τους.

Αγγελιοφόρος της Κυριακής

26/01/2014