.jpg)
Ο μεταμοντερνισμός από την αρχή είχε εστιάσει μέρος της
συζήτησής του επάνω στην ήττα του ατόμου από την υψηλή τεχνολογία, άποψη που
φαίνεται να μη συμμερίζονται οι σημερινοί νέοι, οι οποίοι ζουν σ’ ένα
περιβάλλον όπου αισθάνονται αρκετά δυνατοί, καθώς θεωρούν ότι οι πράξεις τους
είναι αναγκαία προϋπόθεση για να πάρει σάρκα και οστά το πολιτιστικό προϊόν.
Στην τηλεόραση, για παράδειγμα, τα «κείμενα» πολλών
προγραμμάτων δεν θα υπήρχαν χωρίς τη συνδρομή του δέκτη. Η τηλεόραση δεν το
κρύβει ότι τον έχει ανάγκη, γιατί τρέφεται απ’ αυτόν. Το παράγωγο της
συνεργασίας τους είναι κάποιο κείμενο που το χαρακτηρίζει η απόλυτη
παροδικότητά και αστάθεια, ένα κείμενο που δεν επαναλαμβάνεται με τον ίδια
τρόπο, γιατί αλλάζουν οι «συγγραφείς τηλεφωνητές». Είναι ένα κείμενο χωρίς
παρελθόν και μέλλον, που δεν αντέχει
ούτε στην κριτική ούτε στον χρόνο.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το ίντερνετ, όπου το άτομο, με το ποντίκι ανά χείρας, κινείται
ανάμεσα σε πολιτιστικά κείμενα και κόσμους ολόκληρους, πυροδοτώντας δράσεις και
καταστάσεις που θεωρεί δικές του. Πρόκειται για μια μορφή εμπλοκής πολύ πιο
έντονη από την αντίστοιχη που προσφέρει ένα βιβλίο ή μια παράσταση, διότι
δημιουργεί στο άτομο την εντύπωση (ή τη ψευδαίσθηση), ότι έχει τον έλεγχο επάνω
στο πολιτιστικό προϊόν που τον απασχολεί. Οι διαδικτυακές σελίδες του
επιτρέπουν να γίνει αυτός ο συγγραφέας στη θέση του Συγγραφέα.
Ο
θεατής-ρυθμιστής
Βέβαια, τόσο η τηλεόραση όσο και το θέατρο, πάντα
χρησιμοποιούσαν τον θεατή στη διαδικασία παραγωγής του νοήματος των κειμένων
τους. Το έκαναν, όμως, ως επιλογή και κατά περίσταση και όχι ως αναγκαιότητα. Σήμερα
πολλά θεάματα στήνονται έχοντας τη συμμετοχή του δέκτη ήδη προγραμματισμένη
μέσα στη δομή τους.
Και κάτι ακόμη: και στο παρελθόν είχαμε άθλια και εφήμερα
κείμενα του τύπου που συναντούμε σήμερα. Όμως, ήταν κατά κανόνα στο περιθώριο
του πολιτισμού. Τώρα κατοικοεδρεύουν στο κέντρο και τούτο γιατί έχουν αλλάξει
τα συστατικά του παιχνιδιού της ισχύος. Οι νέοι νιώθουν δυνατοί κάνοντας κλικ,
«σερφάροντας» «γκουγκλάρουντας». Θεωρούν τους εαυτούς του ελεύθερους,
ανεξάρτητους. Σ’ αντίθεση με το μεταμοντέρνο νέο που αμφισβητούσε την
πραγματικότητα και τις επικαλύψεις της,
ο σημερινός εικοσάρης νέος πιστεύει ότι αυτό που κάνει το «Εγώ» του
είναι η πραγματικότητα.
Λόγοι
ανησυχίας
Μέσα σ’ αυτή τη (διαδραστική) λογική κινήθηκε εν μέρει
και το «Fake Time», η περφόρμανς που είδαμε στο εγκαταλελειμμένο
ξενοδοχείο «΄Αριστον». Μπαίνοντας στον χώρο ο θεατής συμπληρώνει ένα έντυπο με
τριάντα τόσες ερωτήσεις, το οποίο υποτίθεται το εξετάζουν «ειδικοί», οι οποίοι
εν συνεχεία τον στέλνουν, μαζί με άλλους «ομοιοπαθείς» σ’ ένα από τα δωμάτια
όπου τον περιμένουν οι θεραπευτές. Και από κει αρχίζει το επικίνδυνο φλερτ με
τον κάθε βαρεμένο θεατή, που μόλις του δοθεί η ευκαιρία λέει ό,τι κατεβάσει η
κούτρα του και οι υπόλοιποι είμαστε αναγκασμένοι να τα λουζόμαστε.
Η έννοια της συμμετοχής είναι δυνάμει αρνητική, εάν δεν
είναι πολύ έξυπνα προγραμματισμένη. Ένα κάτι ελάχιστο μπορεί να οδηγήσει σε τραγελαφικά
αποτελέσματα (διαπιστωμένο εννέα στις δέκα φορές). Στη συγκεκριμένη περίπτωση
του «Fake Time», ευτυχώς η ευκαιρία συμμετοχής ήταν κάπως περιορισμένη,
κι έτσι περιορίστηκαν και οι ανόητες παρεμβάσεις. Όσες φορές πάντως μπήκαν στα
δρώμενα, τα μουτζούρωσαν.
Όχι στο
θεατή-συντελεστή
Το ξεκαθαρίζω: ΠΛην ειδικών περιπτώσεων, δεν πιστεύω στον
θεατή-συγγραφέα. Και αυτό για πολλούς λόγους. Ο ένας, όπως είπα, είναι γιατί
ενοχλεί τους υπόλοιπους με τις ηλιθιότητές του. Ο άλλος λόγος είναι πιο σοβαρός:
όσο θα πυκνώνει η λογική της επινοημένης περφόρμανς ή της συρραφής, άλλο τόσο θα
χάνονται τα καλά κείμενα. Παραδείγματα άπειρα. Μόλις πριν από λίγες μέρες χειροκροτήσαμε θερμά στο θέατρο Αυλαία το
«Γιοι και κόρες». Και καλά κάναμε. Σκεφτείτε όμως, τι άφησε πίσω της η
παράσταση πέρα από το ίδιο το γεγονός της όμορφης πραγμάτωσής της. Μήπως κάποιο
κείμενο; Όχι. Όπως δεν αφήνουν όλα τα παρόμοιου τύπου εγχειρήματα. Είναι μιας πολύ
ειδικής χρήσης.
Σε κάποια χρόνια, όταν οι θεατρολόγοι μελετητές θα
αναζητούν δραματικά κείμενα της περιόδου, το μόνο που θα βρίσκουν θα είναι τα κείμενα
της παράσταση σε dvd. Όμως, πόσο live είναι ένα παράγωγο της τεχνολογίας;
Η
εγκατάσταση του Fake Time
Βέβαια το «Fake Time», μπορεί να έχει κάποια αφηγηματικά μέρη, δεν είναι όμως
ένα κειμενοκεντρικό εγχείρημα. Οπότε δεν μπορεί να κριθεί με τους όρους του
δραματικού θεάτρου. Είναι μια στοχευμένη περφόρμανς-εγκατάσταση, με καλά
δομημένους εικαστικούς άξονες σε όλα τα επίπεδα. Βρήκα ιδιαίτερα γοητευτική τη γκόθικ
ατμόσφαιρα, με τις ατελείωτες λεπτομέρειες, τα χρώματα, τους ήχους, τις
μυρωδιές, τα ρημαγμένα έπιπλα, τα ετοιμόρροπα ντουβάρια, τις σκισμένες κουρτίνες,
τα χρησιμοποιημένα χαρτιά, τους καπνισμένους τοίχους, τα σκισμένα ημερολόγια,
τα σκονισμένα καθίσματα, τη. λιμνούλα με τα χρυσόψαρα (sic). Παντού και μια πινελιά με άποψη. Όλα στη θέση τους.
Η εικαστικός Λέλα Ράμογλου δημιούργησε (μαζί με τον
Στρατή Ταβλαρίδη) ένα αποκαλυπτικό τοπίο εσωτερικού χώρου, όπου τον
πρωταγωνιστικό ρόλο είχε η μνήμη, η εγκατάλειψη, η σήψη, το πέρασμα του χρόνου.
Ένα τοπίο θανάτου. Εξαιρετικής αισθητικής τα κοστούμια και το μακιγιάζ, τα
σώματα βαμπίρ όπως περιφέρονταν από δωμάτιο σε δωμάτιο. Όλα σαγηνευτικά, εκτός,
το ξαναλέω, από τη φωνή κάποιων κομπλεξικών θεατών που χαλούσε την εικόνα.
Συμπέρασμα: μια εναλλακτική επιτελεστική πρόταση για τον
άνθρωπο, τον χρόνο, το τέλος, τον πολιτισμό. Αξίζει να πάτε. Απλά κλείστε
τ΄αφτιά σας όταν αρχίσουν να πέφτουν οι κοτσάνες. Αφήστε το βλέμμα σας να χαρεί
τα χρώματα της φθοράς. Εγκατάσταση για βραβείο.
21/4/2013
