.jpg)
Σε τόνους υψηλής λογοτεχνίας, ποίησης και πνευματικής πρόκλησης έκλεισε
φέτος το βήμα για τους νέους στο «Σχήμα Εκτός Άξονα». Αναφέρομαι στην
περφόρμανς «κ & μ», βασισμένη στη σχέση των Κ. Καρυωτάκη
και Μ. Πολυδούρη, και διανθισμένη με μπόλικη “Μεταμόρφωση”, το αριστούργημα του
Κάφκα που δεκαετίες τώρα προκαλεί και
προσκαλεί ποικίλες αναγνώσεις. Για κάποιους η περίεργη ιστορία του Σάμσα δεν
είναι τίποτε άλλο παρά
μια αλληγορία του ανθρώπου. Άλλοι βλέπουν στην
περιπέτειά του κάτι έντονα κωμικό, ενώ είναι και άλλοι που την αντιμετωπίζουν
σαν μια θρησκευτική και ηθική παραβολή. Ο Μπρεχτ μιλά για το κορυφαίο
δημιούργημα ενός μπολσεβίκου συγγραφέα. Ο Ούγγρος θεωρητικός Λούκατς σαν την
εμβληματική ιστορία του παρακμιακού αστού, και ο Ναμπόκοφ σαν μια αλληγορία για
τον εφηβαίο φόβο. Διαλέγετε και παίρνετε.
Το κείμενο της συνεύρεσης
Κι’ αυτό έκανε η Ευανθία Σωφρονίδου, η
οποία ανέλαβε το επικίνδυνο έργο του «συμψηφισμού» του καφκικού γρίφου με άλλα
κείμενα και άλλα είδη, αλλά και με άλλες παραστάσεις --κι εδώ εννοώ το σπουδαίο
«Deja vu» που είδαμε πριν από τρία χρόνια στη Μονή Λαζαριστών και στο οποίο η
ίδια η Σωφρονίδου συμμετείχε και τώρα το
θυμάται και, με τον τρόπο της, το τιμά, αφήνοντας επι τούτω μέρος της αισθητικής του να
κατοικήσει και στη δική της (ανα)σύνθεση.
Κάποιοι ενδεχομένως βρουν κάπως
τραβηγμένο το συσχετισμό Κάφκα/Καρυωτάκη. Και ίσως είναι. Από την άλλη, όμως, η
Σωφρονίδου, εκμεταλλευόμενη δημιουργικά το ρόλο της ως
«αντι-γραφέα/δραματουργού», αφήνει σκόπιμα την καφκική αύρα να παρεισφρύσει στα
εσωτερικά τοιχώματα της πρότασής της, ώστε δημιουργήσει το κατάλληλο (σκοτεινό)
πλέγμα γύρω από την τελική απόφαση του ποιητή Καρυωτάκη να θέσει τέρμα στη ζωή
του. Εξαρχής αφήνει να φανεί πως στόχος της είναι ένα παραστασιακό γεγονός
επικεντρωμένο στην έννοια της μεταμόρφωσης του ανθρώπου, με αφορμή τον έρωτα,
την αίσθηση της απώλειας και τις απόρριψης. Επίσης, μας δείχνει πως, όπως
συμβαίνει και στο πρωτότυπο, έτσι κι εδώ, για να επέλθει μεταμόρφωση, κάποιος
πρέπει να την επιζητήσει πεισματικά, να την επιθυμήσει δηλαδή. Και η Μαρία
Πολυδούρη, ο μεγάλος έρωτας του ποιητή, είναι η δύναμη πίσω από όλη αυτή τη
μεταμόρφωση (κυριολεκτική και μεταφορική), είναι αυτή που του γράφει, ενώ αυτός
έχει φύγει από τη ζωή:
«Γιατί έτσι πάλι ανηλεής ποιητή μου;
Τι έχω κάμει για να μην με πιστεύεις ακόμα; Το αίμα μου όλο ανεβασμένο στο
κεφάλι μου. Οι φλέβες μου χτυπούν φρικτά και νιώθω μια βοή. Είναι αυτό ίσως το
πάθος που δεν εγνώρισα. Κι ήμουν στο σκοτάδι κι ήμουν το σκοτάδι. Και με είδε
μια αχτίδα Απελπισμένε μου ποιητή, θα σε αγαπήσω άραγε ποτέ, όσο θέλω; όσο σου
πρέπει; [....] Το αληθινό και το
φανταστικό είναι τόσο πολύ μπερδεμένα στο μυαλό του.».
Διπλή κωδικοποίηση
Υπογραμμίζω τις λέξεις «αληθινό και φανταστικό» από το παραπάνω απόσπασμα,
γιατί, όπως κινήθηκε η φαντασία της Πολυδούρη για να (ξανα)φτιάξει τον «δικό
της» Καρυωτάκη, έτσι κινήθηκαν και οι υπεύθυνοι της δραματουργικής επεξεργασίας
του παραστασιακού κειμένου που είδαμε. Μέσα από το συγκερασμό των τριών
επιπέδων, η Σωφρονίδου και ο συνεργάτης της Γιάννης Καραούλης εκμεταλλεύτηκαν
τον χωρόχρονο των διαπλεκόμενων κειμένων τους ώστε να στήσουν ένα πολυεπίπεδο,
και συνάμα απλό, σκηνικό παιχνίδι, μέσα από το οποίο απελευθερώνονται εικόνες,
σκέψεις, εφιάλτες, πάθη και παθήματα.
Όπως εισέπραξα την τελική, φιλόδοξη ομολογώ, σύνθεση, αισθάνθηκα πως ζητούσε κι άλλο
χτένισμα, ώστε να σφυρηλατηθούν καλύτερα οι γέφυρες ανάμεσα στα διάφορα κείμενα
και να υπογραμμιστούν έτσι και οι όποιες ιδιαιτερότητές τους. Επίσης, εκτιμώ
πως κάποια μακροσκελή κομμάτια θα μπορούσαν να περιοριστούν και κάποια άλλα να
συνευρεθούν πιο καθαρά και ουσιαστικά μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση, πάντως,
και πέρα από τα όποια κενά αέρος, τα άλλοτε απλοΪκά και τα άλλοτε αιωρούμενα
ερμηνευτικά σχήματα, είδα μια περφόρμανς με αίσθηση του ρυθμού, της
θεατρικότητας και της επικοινωνίας, μια ανάγνωση που βοήθησε, μέχρις ενός
σημείου, να αποδοθεί το ατελείωτο σκαμπανέβασμα των διαθέσεων και οι ελιγμοί
της ονειρικής σκέψης. Από τη μια ο Κάφκα, από την άλλη ο Καρυωτάκης και σ’ ένα
άλλο σημείο, έγκλειστη στο Σωτηρία, η μονίμως ερωτευμένη Πολυδούρη να
σκαρφίζεται, ως παθιασμένη θεατρίνα, το πορτρέτο του αγαπημένου της, ένας
συννεφιασμένος νους που αναζητά, σε διαφορετικούς χρόνους και χώρους, το
άπιαστο, το απόλυτο, ένας νους που παίζει στα όρια του θεάτρου του μυαλού.
Συντελεστές
Στις ερμηνείες και των δύο ηθοποιών
(Τιμόθεος Μπαρνιαδάκης και Αλεξία Σαπρανίδου) κάποια περάσματα από το ένα επίπεδο στο άλλο θα
μπορούσαν να φιλοξενήσουν περισσότερη ευρηματικότητα, ώστε να υπογραμμιστεί πιο
ζωηρά η θεατρικότητα αλλά και το απρόβλεπτο του όλου παιχνιδιού (τους).
Γενικά, όμως, είχαν καλή χημεία, συνέπεια και καλές τοποθετήσεις. Σωστά απέφυγαν τις γλυκερές συνευρέσεις και
αναζήτησαν (παίζοντας) τα βαθύτερα αίτια του πόνου και της επιθυμίας..
Τα σκηνικά της Ειρήνης Ατματζίδου, αρκούντως αφαιρετικά, με πιο
χαρακτηριστικό σχόλιο το κάδρο χωρίς φωτογραφία στο μέσον της σκηνής, ένα
αντικείμενο που δημιουργούσε ένα είδος μινιατούρας σκηνής-πλαίσιο μέσα στο ίδιο
το πεδίο δράσης, όπου μπαινόβγαιναν οι δύο χαρακτήρες, ανάλογα με το ρόλο που καλούνταν
να παίξουν
Συμπέρασμα: μια παράσταση δοσμένη με ευαισθησία και αγάπη, με περιθώρια εμπλουτισμού,
εμβάθυνσης και πύκνωσης, ώστε να περάσει από το
στάδιο της απλής πειραματικής δοκιμής (πρώτης ανάγνωσης) σε εκείνο της πιο
στέρεης πειραματικής πρότασης.
16/6/2013
