-->
Δεν ξέρω αν είναι σύμπτωση ή σκόπιμη επιλογή, πάντως το φετινό εναρκτήριο λάκτισμα του
ΚΘΒΕ μοιάζει και από άποψη αισθητικής και θεματολογίας, με το περσινό. Να
θυμίσω πως τέτοια εποχή είχαμε την περφόρμανς-ντοκουμέντο «Ελλάδα-Αυστρία: ισοπαλία», σε συνεργασία με το Εθνικό
Θέατρο του Γκρατζ. Φέτος, ήταν η σειρά του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας να ζητήσει τη
συνεργασία του ΚΘΒΕ για να παρουσιάσει την «Οδύνη των ανέργων και το δικαίωμα
στην τεμπελιά», περφόρμανς που πρωτοπαρουσιάστηκε πρόσφατα στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Πολιτικό θέατρο
Όπως επανειλημμένα έχω γράψει, η φυσιογνωμία του πολιτικού
θεάτρου που αναπτύσσεται σε όλο το Δυτικό κόσμο τα τελευταία είκοσι τουλάχιστον
χρόνια, δεν μοιάζει με το πολιτικό θέατρο αλλοτινών εποχών, τότε που οι ανά τον
κόσμο μαρξιστές είχαν για όλα τις απαντήσεις. Τότε που πίστευαν ότι υπάρχει μια
εξηγήσιμη πραγματικότητα στην οποία μπορούμε να φτάσουμε, αρκεί να διαθέτουμε
την αναλυτική και διαλεκτική σκέψη.
Σήμερα τέτοιες
ρομαντικές, βασανιστικά αφελείς τοποθετήσεις, έχουν εγκαταλειφθεί, δίνοντας τη
θέση τους σε γκρίζες ζώνες και αβεβαιότητες. Κανείς δεν μπορεί να είναι πια
σίγουρος ως προς το τι συνιστά το αληθινό και το ψεύτικο, γιατί κανείς από
αυτούς που ορίζουν τον πραγματικό μας κόσμο δεν μας αφήνει τα περιθώρια να
στοχαστούμε επάνω σ’ αυτόν από μια θέση εκτός. Το Σύστημα μας θέλει εντός, και
όντας εντός είναι αδύνατο να δούμε με καθαρότητα τα πράγματα. Και το γεγονός
ότι έχουν αναπτυχθεί νέες θεατρικές μορφές επικοινωνίας με την πλατεία, αυτές
που ονομάζουμε πλέον μεταδραματικές, οφείλεται σ’ αυτήν ακριβώς την προσπάθεια
δοκιμής νέων εργαλείων, μπας και βγάλουν πουθενά στο φως.
Αυτά ως προς το γενικό πλαίσιο ή, αν προτιμάτε, ως προς τις
βαθύτερες προθέσεις που δείχνουν να έχουν οι θιασώτες του σύγχρονου πολιτικού
θεάτρου. Όμως, άλλο η καλή πρόθεση και άλλο η αποτελεσματική εκτέλεση.
Παράδειγμα, η περφόρμανς του ΔΗΠΕΘΕ που προανέφερα. Ενώ ήθελε να καταθέσει μια
υποψιασμένη ανάγνωση του κόσμου, δεν είχε τις λύσεις ώστε να την κάνει παράλληλα
και ενδιαφέρον θέαμα.
Η περφόρμανς
Όσοι πήγαν με την ελπίδα να δουν ένα τυπικό θέατρο χαρακτήρων, συγκρούσεων,
κλιμακώσεων και διαλόγου, μάλλον θα ξαφνιάστηκαν, γιατί απλούστατα απουσίαζαν
όλα τα γνώριμα συστατικά του δραματικού θεάτρου. Αυτό που είδαν ήταν μια
συρραφή από συνεντεύξεις που συνέλεξε ο Νίκος Παναγιωτόπουλος από άνεργους
πτυχιούχους που αναγκάζονται να ζουν με τους γονείς τους, εργαζόμενους που δεν
πληρώνονται και μεσήλικες που ξαφνικά βρέθηκαν χωρίς δουλειά και έχουν να
συντηρήσουν οικογένεια. Το υλικό ήταν εμπλουτισμένο με ολίγο Ρ. Λ. Στήβενσον από την «Υπεράσπιση των
αργόσχολων» και ολίγο Σαρλό από τους «Μοντέρνους καιρούς».
Ιδεολογική πυξίδα της περφόρμανς ορισμένα τσιτάτα του
γραμματέα και γαμπρού του Μαρξ, Πολ Λαφάργκ, όπου αναφέρεται με χιούμορ στην
τεμπελιά λέγοντας ότι έχει αρετές, φτάνει να διαθέτει κανείς τον χρόνο να την
καλλιεργήσει ώστε να τις αναδείξει. Για να υπάρχει δουλειά για όλους πρέπει να
υπάρχει ίση κατανομή. Κι όταν υπάρχει ίση κατανομή θα υπάρχει και ελεύθερος χρόνος.
Ηθικό δίδαγμα: δεν γεννηθήκαμε να δουλεύουμε, αλλά να δουλεύουμε τόσο όσο να
ζούμε.
Σκηνοθεσία
Η περφόρμανς επό την αρχή επέβαλε τη μεταδραματική και
αντι-ιλλουζιονιστική της διάθεση. Ο Θ. Γκόνης, στήνοντας μετωπικά τους
ηθοποιούς του στη σκηνή, ήθελε προφανώς να στενέψει τα περιθώρια οικοδόμησης
σχέσεων και δημιουργίας χημείας ομάδας. Θεωρώ πως σωστά τους κράτησε σε
απόσταση, ψυχική, σωματική και γεωγραφική, ώστε να υπογραμμίσει τη μοναχικότητά
τους και παράλληλα να ενισχύσει την εικόνα του πολιτικού στίγματος της
περφόρμανς. Όπως, επίσης, σωστά επέβαλε το λόγο σε θέση κυρίαρχη, μετατρέποντάς
τον σε επιτελεστικό γεγονός, όπως γίνεται συνήθως στο αποκαλούμενο σήμερα
«θέατρο των αφτιών», ώστε να διαχειριστεί ένα κείμενο θραυσματικό. Ως εδώ καλά.
Τα προβλήματα
Το αν συμφωνεί κανείς με την αισθητική αυτή, είναι
προσωπικό θέμα και δεν θα με απασχολήσει. Ένα πράγμα θέλω να υπογραμμίσω: η
δουλειά του θεάτρου δεν είναι απλά να ανεβάζει στη σκηνή το καθημερινό και το
οικείο, αλλά να βοηθά το θεατή να
δει πέρα από αυτά κάτι άλλο. Διαφορετικά, γιατί να ξοδευτεί; Μια βόλτα στους
δρόμους αρκεί να του δώσει μια πιο άμεση εικόνα της καθημερινότητας.
Και είναι αυτός ακριβώς ο λόγος που με κούρασε η περφόρμανς
του ΔΗΠΕΘΕ: παρά τις καλές της προθέσεις δεν κατάφερε τελικά να μας πει κάτι
καινούργιο, που να ξεφεύγει από την μονοσήμαντη και στεγνή λογική της ζωντανής
εφημερίδας. Πιστεύω πως χωρίς να το καταλάβει, ο Γκόνης παγιδεύτηκε στα ίδια τα
κλισέ που υποτίθεται ανέλαβε να φωτίσει.
Έμεινα με την εντύπωση ότι η σκηνοθεσία του δεν είχε λύσεις ώστε οι
οικείες αυτές ιστορίες να αποκτήσουν πιο ζωηρό και πειστικό θεατρικό εκτόπισμα.
Περίμενα από έναν έμπειρο σκηνοθέτη σαν κι αυτόν να δει ότι, από ένα σημείο και
μετά, οι ιστορίες έφταναν στην
πλατεία χωρίς δυναμική. Ούτε παίδευαν μα ούτε και συγκινούσαν. Αποτέλεσμα: μετά
το ημίωρο δεν υπήρχε λόγος να τις παρακολουθήσεις. Ήξερες ακριβώς τι εξέλιξη θα
είχαν. Η σκηνοθεσία έδειχνε να μην έχει άλλους άσσους στο μανίκι της για να σε
κρατήσει. Και βεβαίως δεν ψέγω τους ηθοποιούς Π. Παπαζήση, Ι. Νικολάου, Κλ.
Σαμαντά και Π. Σταυρόπουλο για το τελικό αποτέλεσμα. Έκαναν ό,τι τους ζητήθηκε.
Και ήταν όλοι στη θέση τους, με καλή άρθρωση στην ταχυλογία, προσεγμένο
τάιμινγκ και γοητευτικό ρυθμό. Σαν καλοκουρδισμένο μουσικό κουαρτέτο, σ’ ένα
σκηνικό περιβάλλον (της Ελένης Στρούλια) σκόπιμα και εύστοχα «κρύο».
Συμπέρασμα: Το θέατρο για να
ενδιαφέρει και να παιδεύει πρέπει να ξεπερνά τα όρια του καθημερινού.
Αγγελιοφόρος της Κυριακής
28/09/2014
