Ποιητική του
μοντέρνου
|
Ποιητική του μεταμοντέρνου
|
|
|
|
|
| ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ |
ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ |
|
|
| Πώς ερμηνεύω τον κόσμο όπου συμμετέχω; Και
τι είμαι μέσα σ’ αυτόν; |
Τι κόσμος είναι αυτός; Τι μπορεί να γίνει; Ποιος από
τους εαυτούς μου συμμετέχει; |
| Τι είναι πραγματικό;
Ρεαλισμός-Νατουραλισμός |
Τι είναι πραγματικό; Αντινατουραλισμός/Φαντασία |
| Πώς γνωρίζω;
Αντικειμενικότητα. Λογική & εμπειρία |
Πώς γνωρίζω; Κοινωνική
υποκειμενικότητα |
| Ποιος είμαι; Tabula
rasa/Φύση/Επιλογή/Βεβαιότητα |
Ποιος είμαι; Κοινωνικός
ντετερμινισμός/Σύγκρουση ομάδων |
| Πώς πρέπει να ζήσω; Ατομικισμός/διαφορά |
Πώς πρέπει να ζήσω; Oμαδικότητα/Ισότητα φύλων/φυλών |
|
|
|
|
|
|
| ΕΜΦΑΣΗ: |
ΕΜΦΑΣΗ: |
| Οικονομία |
Κουλτούρα |
| Καπιταλισμός |
Ύστερος καπιταλισμός |
| Παραγωγή |
Κατανάλωση |
| Γνώση |
Επικοινωνία |
| Επιστήμες |
Ουμανισμός |
| Μετακίνηση από την αξία χρήσης στην αξία
ανταλλαγής |
Μετακίνηση από την αξία ανταλλαγής στην αξία σημείων |
| Μηχανική τεχνολογία |
Ψηφιακή τεχνολογία |
| φαλλοκεντρισμός |
φεμινισμός |
| Οριενταλισμός/αποικιοκρατισμός |
αντι-αποικιοκρατισμός |
| Ιστορία: προοδευτική |
Παγκοσμιοποίηση |
| Ιστορία: συμπαγής |
Πολυπολιτισμός/Παγκοσμιοποίηση |
Η μεγάλη αφήγηση (master narrative) μέσω
της επιστήμης/τεχνολογίας
|
Σκεπτικισμός, απορία / Ιστορία ένας μύθος/κατασκευή
/ Ιστορία με ρωγμές / Θρησκείες της Νέας εποχής
|
| ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ |
ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ |
| Έργο—μοναδικό. Συγκεκριμένο. |
Κείμενο=Διακείμενο. Corpus θραυσμάτων |
| Συγγραφικά δικαιώματα—δεδομένα. |
Συγγραφέας=(Ανα)δημιουργός/Bricoleur/Auteur |
| Συγγραφέας/δημιουργός—αμετακίνητο δεδομένο |
Θάνατος του συγγραφέα = γέννηση του αναγνώστη/δέκτη
= παραγωγού |
|
|
| Θέατρο (έργο, παράσταση) = Το τελικό
παράγωγο (κλειστή διαδικασία). |
Μεταθέατρο = Θέατρο ως (ανοικτή) διαδικασία |
| Πρωτεύουσες πηγές |
Δευτερεύουσες πηγές/χωρίς αφετηρίες |
| Καταβολές/αφετηρίες |
Παλίμψηστο παρελθόντων, παρόντων και μελλοντικών
ιχνών / Παστίς (pastiche): μείξη και υιοθέτηση μορφών / Ελεγχόμενη αταξία |
| Κληρονομιά/Παρελθόν |
Κληρονομιά =τράπεζα μνήμης που μπορεί να
ξαναχρησιμοποιηθεί |
| Το σοκ που προκαλεί το παλιό μέσα από ένα
καινούριο ανακάτεμα |
| Συμμετοχή στο ασυνάρτητο τοπίο της κουλτούρας |
| Παραδειγματικό |
Συνταγματικό |
| Μεταφορά |
Μετωνυμία |
| Σύμπτωμα/αποτέλεσμα |
Επιθυμία |
| Μεταφυσική |
Ειρωνεία |
| Γείωση, ομαλή (δια)ρύθμιση |
Προβολή λέξεων, χαρακτήρων, δράσεων μέσα από την
επίδειξη, τις απότομες διακοπές, τις ρήξεις |
| Ψευδοεικόνα μη διαμεσολάβησης |
Τα σημεία ως σημεία |
| Γενεαλογική καθαρότητα: παραγωγή |
Υβριδικότητα (μείξη ειδών): ανα-παραγωγή |
| Λογοτεχνία-Αλήθεια |
Επιτελεστικότητα (περφόρμανς) |
| Καινοτομία: ακύρωση του προσφύματος «ανα» |
Απολαυστική επαναληπτικότητα |
|
Ο θρίαμβος του «ανα»: ανα-κατασκευάζω, ανα-μειγνύω,
ανα-τυπώνω. Remix, remake |
| Διάκριση υψηλού-λαϊκού |
Ακύρωση διάκρισης υψηλού-λαϊκού |
| Αριστουργήματα (ξεχωριστά και υπεράνω) |
Τέλος αριστουργημάτων μέσα από την προσάρτηση λαϊκών
μορφών έκφρασης (τηλεόραση,
κινηματογράφος, καρτούν, pulp fiction, Τύπος, καθημερινά καταναλωτικά
αγαθά κ.λπ) |
| Αντι-λαϊκότητα |
POP: παροδική, αναλώσιμη, χαμηλό κόστος,
νέα, έξυπνη, σέξι, παιγνιώδης, φανταχτερή, αποενοχοποιημένη
|
| Αντι-εμπορικότητα |
| Αντι-pop |
Σοβαρότητα
|
| ΔΟΜΗ |
|
| Ιεραρχία (ελεγχόμενο παιχνίδι σημαινόντων)
|
Διασπορά=ελεύθερο παιχνίδι σημαινόντων |
| Ενότητα |
Διαφορά—αυθαίρετες ή σκόπιμες ρήξεις με τις
συμβάσεις, τις προσδοκίες |
| Τάξη |
Αντιπαραθέσεις, αντιστίξεις |
| Συνδυαστική λογική |
Αντι-φόρμα (ανοικτή) |
| Εγκιβωτισμένη πληροφόρηση—ολοκληρωμένη |
Ανοικτά πλαίσια, δημιουργικός αυθορμητισμός,
χαλαρότητα |
| Οριστικό κλείσιμο Αυστηρή τοποθέτηση
σημείων |
Απο-εδαφικοποίηση |
| Ευταξία |
Μεταμόρφωση |
| Συν-κέντρωση |
Ρευστότητα, αστάθεια, αταξία |
| Σταθερότητα |
Εκ-κέντρωση, |
|
|
| Διαχωρισμός σκηνών δηλωτικός
κάποιας λογικής σχέσης: αρχή, μέση τέλος |
Ξαφνικοί διαχωρισμοί σκηνών: αυθαίρετες (ή
απρόσμενες) αλλαγές τοποθεσίας,
χρόνου κ.λπ. |
| Κάθε σκηνή σε διαλογική σχέση με την
προηγούμενη ή την επόμενη |
| Νατουραλισμός |
Υπερνατουραλισμός |
| Αναπαράσταση |
Παράσταση/Επιτέλεση/Διαμεσολάβηση |
| Απουσία διαμεσολάβησης |
Επιτέλεση= μεταμορφώσεις |
Αναπαράσταση: ορίζεται από το
περιεχόμενο
|
Επιτέλεση: συμπτωματική (εξαρτάται από το κοινό, τη
θέση, την κατάσταση, τον περφόρμερ, εδώ και τώρα) |
| Παρουσία διαμεσολάβησης |
Διεύρυνση του πεδίου
Η τέχνη επανα-ενσωματώνει
|
|
| ΣΤΟΡΙ |
| Μίμηση (έργο) |
Αντι-μιμητικό σύμπαν |
| Κλειστή φόρμα και κλειστός κόσμος
(διηγητικό σύμπαν) |
Ανοικτή φόρμα=Γεγονός/συμβάν /διασπορά |
| Πλαισιωμένη πραγματικότητα |
Ενέργεια |
| Δεδομένο νόημα |
Μη πλαισιωμένη πραγματικόητα=Μεταβαλλόμενο νόημα |
| Συγκεντρωτικός κόσμος—πουθενά
ρωγμές |
Aνεπίδοτο νόημα |
| Φυγόκεντρος κόσμος, πολυπρισματικός |
| Πολυκεντρικός κόσμος—εμφανείς ρωγμές |
| Ομοιογένεια |
Ετερογένεια/υβριδικότητα |
| Λογική κλειδαρότρυπας |
Λογική καλειδοσκοπίου |
| Συγκεκριμένη ιστορική περίοδος |
Έντονες στιγμές |
| Η ιστορία ως μια συνέχεια. Οπότε: |
Πολλές μικροαφηγήσεις—ιστορική ασυνέχεια |
| Ορίστε η πραγματικότητα |
Επεισοδιακός κόσμος |
| Ορίστε η αλήθεια |
Σκόρπιες πληροφορίες—ημιτελείς. |
| Οπότε: |
| Πού είναι η πραγματικότητα; Ποιο είναι το
πραγματικό; Το αληθινό; |
| Απουσία της παρουσίας (εκεί και τότε) |
Υλικότητα της παρουσίας (εδώ και τώρα) |
| Νατουραλισμός |
Υπερνατουραλισμός (Hypernaturalism) |
| Πλαισιωμένη πληροφόρηση: όλα έχουν ήδη
ειπωθεί |
Σκόρπια πληροφόρηση: ρευστή, άλογη, μετακινούμενη,
χαλαρά ή αυθαίρετα δομημένη |
| Already always—τίποτα δεν μένει να
ξαναειπωθεί |
Η απεραντοσύνη του κειμένου |
| Η περατότητα του κειμένου |
| Δραματική δράση |
Αφηγηματική δράση |
| Αλληλοεξάρτηση των σημείων |
Αυτονομία σημείων |
| Λογική κι όχι παίγνιο |
Παιγνιώδης εξάρτηση |
| Μονίμως απών (εκεί και τότε) |
Το μόνιμο παρόν (εδώ και τώρα) |
| Ενιαίο δομικό σύνολο |
Η κίνηση του κόσμου σαν παιχνίδι |
| Πληρότητα και καθαρότητα περιόδων |
Συγκερασμένες ή αντικρουόμενες περίοδοι |
| Η ιστορία και το θέατρο ως δεδομένα
(οριστικά)=μια ανακάλυψη που έχει ήδη συντελεστεί |
Η παράσταση δεν είναι δεδομένη (κλειστή): μια
ανακάλυψη στη διαδικασία συντέλεσης |
Διάλογος καθορίζεται από την πλοκή
(=κλειστός)
|
Θέατρο και ιστορία ως πορεία/διαδικασία (=όλα
ανοι
κτά)
|
| ΧΡΟΝΟΣ |
|
| Γραμμικότητα |
Μη γραμμικότητα |
| Βασική δομική αρχή:
Αιτία-αιτιατό |
Το νόημα: αποτέλεσμα διασταύρωσης στιγμών |
| Βασική δομική αρχή: Αντιπαραβολή |
| Χρόνος: συνεχής, δεδομένος, αντικειμενικός |
Χαλαρή σύνδεση των επί μέρους |
| Το πραγματικό διασχίζει πραγματικά όρια |
Χρόνος: Ασυνεχής, σχετικός. Υποκειμενικός, εξ ου
και: η αργή ή γρήγορη κίνηση, η επαναληπτικότητα, επιτάχυνση, ταυτοχρονισμός,
κολάζ, ταχύτητα (βλ επιδράσεις
ίντερνετ, βίντεο αρτ) |
| ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ |
|
| Ουσιοκρατικός χαρακτήρας |
Αντι-ουσιοκρατικός χαρακτήρας |
| Οι χαρακτήρες υπάκουοι στο όλον |
Οι χαρακτήρες ανυπάκουοι στο όλον |
| Αυτόνομος χαρακτήρας |
Κερματισμένος χαρακτήρας |
| Σταθερός χαρακτήρας |
Ρευστός χαρακτήρας |
| Στήριξη υποκειμενικότητας |
Απώλεια υποκειμενικότητας |
| Χαρακτήρας: ψυχολογική και συναισθηματική
ταύτιση (εσωτερικότητα): βασίζεται στην ανάγκη, στην επιθυμία, σε στόχους. |
Συνεχείς
μεταμορφώσεις |
| Ενσωματωμένα χαρακτηριστικά: ένας
χαρακτήρας |
Μόνο θραύσματα |
| Κάθε χαρακτήρας μια συγκεκριμένη οντότητα |
Εξωτερικότητα, χειρονομιακή και κινητική προβολή
(επιδεξιότητα), απουσία
ψυχολογισμών |
| Αιτιατή σχέση ανάμεσα στον χαρακτήρα, το
φύλο, την τάξη, τη γλώσσα |
Αντιφατικά χαρακτηριστικά |
| Ο χαρακτήρας παράγει τη γλώσσα |
Ο χαρακτήρας δεν είναι πια αναγνωρίσιμος |
| Χαρακτήρας και εσωτερικά κίνητρα |
Σύγκρουση χαρακτήρων μέσα από αντίθετες ιστορικές
στιγμές, είδη, στυλ κλπ. |
| (Ευκλείδειος λογική) |
Η γλώσσα πλαισιώνει τον χαρακτήρα: αλλάζει ανάλογα
με την περίσταση |
| Μη
διαμεσολαβημένη οντότητα |
Η γλώσσα η αιτία του χαρακτήρα και όχι το αποτέλεσμα
(Βίτγκενταϊν) |
| Η γλώσσα ως κίνητρο |
| Εναλλαγές στη γλώσσα: πιο παιγνιώδης,
ευφάνταστη, πρωτότυπη |
| Συναντήσεις (Interfaces) ανάμεσα στον
άνθρωπο και τη μηχανή |
| Φαντάσματα του εαυτού, ομοιώματα |
| Η μάσκα καλύπτει τον εαυτό |
| Μεταμόρφωση, έλλειψη υποκειμενικότητας |
ΗΘΟΠΟΙΟΣ
|
|
| Ο ηθοποιός γίνεται ο χαρακτήρας |
|
| Ηθοποιός: φορέας (Agent) του συγγραφέα ή του
σκηνοθέτη |
O ηθοποιός επιτελεί εκμεταλλευόμενος τη διπλή υπόσταση της παρουσίας (απουσίας) του
Ο ηθοποιός ως υποκείμενο και αντικείμενο της όλης
δημιουργικής διαδικασίας / Αποκαλυπτική εμφάνιση |
|
|
| Ένας
χαρακτήρας/ρόλος για κάθε ηθοποιό |
Πολλοί χαρακτήρες/ρόλοι για κάθε ηθοποιό |
| Πολλαπλές ταυτότητες |
| Σωματικά θραύσματα τονίζονται,
αντικειμενικοποιούνται |
| Το σώμα κερματίζεται |
| Η φωνή ως αυτόνομο στοιχείο |
| Χρήση μικροφώνων για αποστασιοποίηση:
διασπορά του εαυτού (close up της φωνής χωρίς το σώμα) |
| Ο ηθοποιός πίσω από τον χαρακτήρα/ρόλο (matrixed) |
Ο ηθοποιός μπροστά από τον χαρακτήρα/ρόλο (dematrixed) |
| Μάσκα
και τεχνολογία για να φωτίσουν τον χαρακτήρα (υποβοηθητικά μέσα) |
Interfaces ανάμεσα στον άνθρωπο και τις μηχανές |
| Φαντάσματα του εαυτού, ομοιώματα |
| Η μάσκα καλύπτει τον εαυτό: υποδηλώνει
μεταμορφώσεις, έλλειψη υποκειμενικότητας |
| Μεταμόρφωση
του άλλου (χαρακτήρας) |
Μεταμόρφωση του εαυτού (ηθοποιός) |
| Το σώμα ως ο τόπος αγώνων (βλ. φεμινισμός) |
| Ένας προνομιούχος αφηγητής (ελεγκτής της
μίας αλήθειας) |
Πολλοί μη προνομιούχοι αφηγητές (βλ. πολιτική της
ταυτότητας, του φύλου, γένους κ.λπ). Απουσία ελεγκτή της μίας αλήθειας |
| Όλη η δράση γύρω από τον πρωταγωνιστή |
Δεν υπάρχει (κατ’ ανάγκη) κεντρικός πρωταγωνιστής.
Μπορεί να είναι και πολλοί |
| Ο ηθοποιός ως υποταγμένο υποκείμενο
(subtextual) |
Επιφανειακή κειμενικότητα |
| Tο σώμα ως μεταφορέας της ιστορίας κάποιου άλλου
(εξυπηρετεί τη σήμανση) |
Το σώμα είναι η ιστορία (σημείο του εαυτού του) |
| Είναι το κέντρο της προσοχής, ένα
αυτό-σημαίνον |
Το σώμα με απόλυτους όρους
|
ΓΛΩΣΣΑ
|
|
| Γλώσσα με λογική συνέχεια/συνέπεια (στη
δημιουργία ιστοριών) |
Γλώσσα χωρίς λογική συνέχεια/συνέπεια (στη
δημιουργία ιστοριών) |
| Οι λέξεις και το νόημα αλληλένδετα |
Οι λέξεις και το νόημα δεν είναι αλληλένδετα |
| Γλώσσα ως όλον |
Γλώσσα χωρίς συνοχή |
| Δοκιμασμένη |
Κερματισμένη |
| Οικεία |
Θραύσματα λόγου / Καινοτόμος |
| Σημαίνον-σημαινόμενο |
Αποξένωση λέξης και νοήματος—αυτό οδηγεί σε οπτικές,
μουσικές, αυτοσχεδιαστικές, χειρονομιακές λύσεις (επαναφορά του θεάτρου ως
τελετουργία) |
| Ο διάλογος βασισμένος στη σύγκρουση
(αντίθετες θέσεις) |
Ο διάλογος προωθεί τη σύγκρουση έμμεσα |
| Οι σκηνές είναι σύμπτωμα καταστάσεων,
πιστεύω κ.λπ. |
Οι σκηνές είναι (συχνά) αυθαίρετες επιλογές |
| Η γλώσσα (η λέξη) σαν μέρος του
συστήματος |
Η γλώσσα (η λέξη) σαν ένα ελεύθερο στοιχείο |
| Πρωτεϊκότητα |
| Ελεύθεροι συσχετισμοί |
| Η γλώσσα σαν το εργαλείο του δράματος |
Η γλώσσα ως υλικό του δράματος/συμβάντος |
| Η γλώσσα παράγει τις ιστορίες |
Η γλώσσα παράγει τις εικόνες |
| Η γλώσσα ως νόημα |
Η γλώσσα ως σημείο (ή ήχος) αντικείμενο |
| Συμβατική σύνταξη |
Μη συμβατική σύνταξη |
| Τοπία (δράσης) |
Τοπία γλώσσας |
| Οι λέξεις έχουν ιστορία |
Οι λέξεις ιστορικοποιούνται |
| Η χειρονομία εξαρτάται από τη γλώσσα |
Αυτόνομη χειρονομία |
| Η γλώσσα αντανακλά την κουλτούρα |
Η γλώσσα είναι το αντίπαλο δέος της κουλτούρας |
| Μονολογικό έργο: ο χαρακτήρας είναι ήδη
προσδιορισμένος από το ψυχολογικό του προφίλ |
Διαλογικό: οι χαρακτήρες διαμορφώνονται, χαράσσονται
από τη γλώσσα |
| Χαρακτήρας και διάλογος συγκλίνουν |
Πολυφωνικότητα (πολλαπλές στρατηγικές ομιλίας) |
| Η γλώσσα σχετίζεται με την εργασία, την
τάξη, την ηλικία κ.λπ. |
Παιγνιώδης σχέση |
| Το νόημα των πραγμάτων |
Η υλικότητα των πραγμάτων |
| Η αληθοφανής αναπαράσταση |
Η επιτέλεση της παρουσίας |
| Ο άλλος κόσμος (εκεί και τότε) |
Αυτός ο κόσμος (εδώ και τώρα) |
| Ο πόνος ως αναπαράσταση |
Ο πόνος της αναπαράστασης |
| Η σκέψη προηγείται της
χειρονομίας |
Η χειρονομία προηγείται της σκέψης |
| Η χειρονομία προηγείται της γλώσσας |
| Η χειρονομία προηγείται της γνώσης |
| Θέατρο σαν μύθος |
Το θέατρο του κοινωνικού και του πραγματικού |
| ΚΟΙΝΟ |
|
| Το κοινό ως παθητικοί δέκτες/θεατές |
Το κοινό ως μάρτυρες, δυναμικές παρουσίες |
| Αναγνώστες |
Παραναγνώστες |
| Mορφωμένο |
Μαζικό |
| Ισχυρή μειονότητα ελέγχει |
Πολλές μειονότητες |
| Πρόσληψη: θερμή, ολοκληρωτική, τελική |
Πρόσληψη: cool, ανοικτή, αποστασιοποιημένη. |
| Ο δέκτης νιώθει «σαν στο σπίτι του». |
Ο δέκτης δεν νιώθει σαν στο σπίτι του |
| Η πολιτική του μύθου/της αναπαράστασης: |
Η πολιτική της πρόσληψης: |
| Τι
σημαίνει; |
Το νόημα αντικείμενο διαπραγμάτευσης τη στιγμή της
πρόσληψης |
| Μεταμορφωτική πολιτική της
κατανόησης/πρόσληψης |
| ΕΑΥΤΟΣ |
|
| Ρομαντικό ιδεώδες: ιδιοφυία, ατομικότητα,
ταυτότητα, ενότητα |
Κατασκευή |
| Γνώση (Cogito): λογοκεντρικό υποκείμενο |
Συμβολικό υποκείμενο |
| Καρτεσιανό υποκείμενο |
Σημείο |
| Το
ανθρώπινο σώμα εν χώρω |
Έλλειψη ενότητας |
| Ανοικτό στο ενδεχόμενο αλλαγής |
| Μεταμόρφωση |
| Εκκέντρωση |
| Μερικές ταυτότητες |
| Εκστατικό υποκείμενο |
| Υποκείμενο εγγεγραμμένο στη γλώσσα |
| Ανακαλύπτεται ξανά η υποκειμενικότητα μέσω
θραυσμάτων και πολυφωνίας |
| Το ανθρώπινο σώμα ως τόπος (σύμπτωμα
ποικίλων ερεθισμάτων) --βλ. physical theatre |
| Διασπορά φωνών: νέο φως στην έννοια της
υποκειμενικότητας |
| Ανεξάρτητη ακουστική σημειωτική |
| ΤΟΠΟΣ |
|
| Χώρος για την αναπαράσταση προϋπαρχόντων
εννοιών, νοημάτων, κειμένων |
Χώρος (Σκηνή): πορεία προς την ανακάλυψη του
νοήματος |
| Αυθεντικότητα |
Μη αυθεντικότητα |
| Μη διαμεσολάβηση |
Διαμεσολάβηση/τεχνολογία/αναπαραγωγή |
| Πραγματικό
(δεδομένο) |
Τι είναι πραγματικό; |
| Υπερπραγματικότητα (όπου έχει χαθεί το
πραγματικό) |
| Απορίες: |
| Διαχωρίζονται τα μίντια από την
πραγματικότητα; |
| Η εικόνα από την πραγματικότητα; |
| Χαμένες οι αφετηρίες της φωνής, της
σκέψης, της αυθεντικότητας |
|
|
|
|
| Σημ. Ο παραπάνω πίνακας είναι μια εμπλουτισμένη μορφή του πίνακα που πρωτοδημοσίευσα στο βιβλίο μου "Θέατρο και παγκοσμιοποίηση", εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2012, σελ. 646-48 |
|
|
|
