Σύγχρονες σωματικότητες

Αυτήν τη στιγμή εννέα στις δέκα νέες ομάδες δοκιμάζονται άλλοτε συνειδητά και άλλοτε από σπόντα με το σωματικό θέατρο. Και καλά κάνουν, εφόσον εκτιμούν ότι αυτό γνωρίζουν  καλύτερα ή γιατί πιστεύουν ότι αυτό τις εκφράζει. Ας μην το προβάλλουν όμως ως κάτι καινούριο ή «επαναστατικό».
Είναι παλιό θέατρο. Μόνο στον 20ό αιώνα να σταθεί κανείς χορταίνει από ονόματα. Επί τροχάδην: Μέγιερχολντ, Μπρεχτ, Αρτώ, Ιονέσκο, Μπέκετ, Γκροτόφσκι, Ντεκό, Μπάρμπα, Λίβινγκ Θίατερ, Σνήμαν, Τσάικιν, Καπρόφ.

Τι είναι σωματικό θέατρο;

Τώρα, το γιατί συζητιέται τόσο πολύ στις μέρες μας, είναι απόρροια της εντυπωσιακής του δημοτικότητας, που ακόμη και ομάδες που πρωτοστάτησαν στον «εκμοντερνισμό» του, όπως οι DV8, να διερωτώνται εάν σημαίνει κάτι το ιδιαίτερο πια. Το βέβαιο είναι ότι κάποτε σήμαινε. Ήταν ένα είδος άμυνας ενάντια στο φθαρμένο και το διανοουμενίστικο, μια υπέρβαση της αυστηρής ιεραρχίας του καθιερωμένου θεάτρου, όπως και του ακραίου επαγγελματισμού. Βασική αρχή του ήταν, και εκτιμώ πως εξακολουθεί να είναι, το σκεπτικό που λέει να μην περιορίζουμε τις αισθητικές μας αναπαραστάσεις στο επίπεδο του «μηνύματος» και μόνο. Είναι και η  σωματικότητα στη μέση, που προσφέρει διαύλους απελευθέρωσης, καταλύοντας την όποια υπεράνω εξουσία και προβάλλοντας την ταυτότητα του δρώντος ατόμου όσο και τη δυνατότητά  του να υποδυθεί  ό,τι το ενδιαφέρει, δηλαδή να αρθρώσει μια προσωπική πολιτική επιλογή.

Τι κι αν  πασχίζουν οι κριτικοί να το κατατάξουν κάπου (χορός; θέατρο;) ώστε να το «εκλογικεύσουν. Πρόκειται για ένα αισθητικά ατίθασο υποείδος που υλοποιείται συχνά σε πραγματικό χρόνο, χωρίς τη μαγεία της ψευδαίσθησης ή τη λάμψη ή τον ηρωισμό κάποιου στυλ. Δεν αναπαριστάνει ψυχολογία αλλά πάθη, συναισθηματικά στάδια της ψυχής, του μυαλού, του κόσμου, της ιστορίας. Σ’ ένα τέτοιο θέατρο προσέχουμε πιο πολύ το σώμα, τα όρια, τις ικανότητες και τις αντιδράσεις του. Πώς  ανακαλύπτει την υλικότητά του μέσα από τις συνεχείς επαναλήψεις; Πώς απελευθερώνεται, εγκαταλείποντας οικείες κινήσεις; Αλλά και πώς αντέχει; Παρατηρούμε πιο πολύ τον κόπο, την προσπάθεια που καταβάλλεται παρά τον ίδιο τον πόνο. Θα έλεγα πως, στις καλές του στιγμές, είναι η πιο άμεση απάντηση στο απρόσωπο της τηλεόρασης και του κινηματογράφου.

Έρωτες και σώματα στον Σέξπηρ

Αυτά τα πολύ γενικά με αφορμή την όχι αδιάφορη περφόρμανς (δεν λέω παράσταση) της σεξπηρικής ρομαντικής κωμωδίας «Όπως σας αρέσει» (1599) από την Ομάδα Σημείο Μηδέν  (Μικρό Φεστιβάλ). Τίτλος απόλυτα ταιριαστός με τη βασική ρήση της ιστορίας που λέει ότι «όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή και όλοι, άνδρες και γυναίκες, απλοί ηθοποιοί». Ο κόσμος ως αρένα προσωπικών επιλογών. Θέση ευθυγραμμισμένη και με τις προθέσεις της σκηνοθεσίας να ερευνήσει τις πιθανές εκδοχές έκφρασης της ερωτικής επιθυμίας.

Ο Σάββας Στρούμπος, από τα καλά στελέχη του Άττις και τώρα ηγέτης ομάδας ο ίδιος, είναι επόμενο να κουβαλά μαζί του στοιχεία από τη συνεργασία του με τον Θόδωρο Τερζόπουλο. Τον πρωτοείδαμε να το «παλεύει» με την καφκική «Σωφρονιστική αποικία» πριν από ένα χρόνο περίπου. Δεν ήταν άσχημη δουλειά, αν και θα κέρδιζε πόντους πρωτοτυπίας εάν περιόριζε κάπως τις επιρροές του. Μάλλον αφέθηκε. Όχι όμως τώρα, όπου φάνηκαν πιο καθαρά και οι προθέσεις του και οι μεθοδεύσεις του. Και σ’ αυτό πιστεύω πως βοήθησε και το ίδιο το κείμενο, θεατρικό τούτη τη φορά, άρα με μια άλλη δυναμική, σαφώς πιο έτοιμη να υποδεχτεί τις όποιες ανοίκειες προτάσεις του.

Η άδεια σκηνή της Ούγκα ήταν το δάσος του Άρντεν, όπου καταφεύγει ο κυνηγημένος (από τον αδελφό του) Ορλάντο και η Ροζαλίντα (εξορισμένη από τον θείο της) και ο τρελός της αυλής, ο Φιλοσοφικόλιθος. Εκεί, αγκαλιά με την αγνότητα της φύσης, διαδραματίζεται το παιχνίδι της αληθινής αγάπης και, παράλληλα, απογειώνεται το «τρελοκομείο» των μεταμφιέσεων που σπρώχνει τα σώματα κατά μήκος του φάσματος της ερωτικής τους επιθυμίας, ώστε μαζί μ’ αυτή να τονιστεί και η συνοδοιπόρος της, η τρέλα.

Από την πρώτη στιγμή φαίνεται πως η σκηνοθεσία του Στρούμπου ήθελε να επιβάλει το σώμα ως όχημα παραξενίσματος, ως μια καταλυτική παρουσία που κινείται και παραφέρεται χωρίς σταματημό. Και θεωρώ ότι εκεί όπου δεν έπεφτε στην παγίδα της ομογενοποίησης των αντιδράσεων έβρισκε στόχο. Τι θέλω να πω; Το να προβάλλει κάποιος την ομοιότητα σε βάρος της ετερότητας, ακυρώνει εν πολλοίς τη βασική ιδέα του έργου που λέει ότι το σώμα δεν αντιδρά στον έρωτα με τον ίδιο τρόπο. Η μη ιεράρχηση των σημείων και των σωμάτων, λοιπόν, εκτιμώ πως φαντάζει σαν μια πιο δημοκρατική απάντηση στα «άλογα» πάθη των ηρώων. Κάτι τέτοιο δίνει την ευκαιρία να αναπτυχθεί μια ακόμη πιο δημιουργική και λιγότερο ερμηνευτική υποκριτική, καθώς και περισσότερα επίπεδα δράσης και αντίδρασης.

Σε κάθε περίπτωση και οι τέσσερις ηθοποιοί (Ε. Γεωργούλη, Ρ. Προδρόμου, Α. Ρήγα, Μ. Φιορέντζης) έπαιξαν και σχολίασαν με τσαγανό και χωρίς υπερβολές. Κατέβασαν στο κοινό ευανάγνωστες εικόνες που εκτιμήθηκαν. Στέκομαι πιο πολύ στην Προδρόμου που είχε και το βασικό ρόλο-γέφυρα ανάμεσα στη σκηνή και την πλατεία.  Η κλοουνερί εμφάνισή της είχε άνεση και υποκριτικό μπρίο. Έκανε γκελ.

Συμπέρασμα: μια ενδιαφέρουσα «ανάγνωση» που συνειδητά επιχειρεί (και ως ένα βαθμό το επιτυγχάνει) να πάει λίγο πέρα από το φορτίο των τερζοπουλικών της δανείων.

Aγγελιοφόρος της Κυριακής

31/10/2010