Έχουμε πολλούς, ίσως πάρα πολλούς νέους (αλλά και πιο παλιούς) που γράφουν ή παλεύουν να γράψουν ή νομίζουν ότι γράφουν θεατρικά έργα. Δεν έχουν σημασία τα νούμερα. Σημασία έχει η ποιότητα. Και αυτή δεν μπορώ να πω ότι είναι ανάλογη με τον όγκο των εμπλεκομένων. Ελάχιστα από αυτά που γράφονται αξίζουν τον κόπο. Τα περισσότερα είναι γνωστές ξεπερασμένες συνταγές, χωρίς κανένα ενδιαφέρον, χωρίς καμιά φρεσκάδα. Γράφονται για να γράφονται.
Κι όμως έχουμε μεγάλη ανάγκη από έργα αλλιώτικα, έργα ενημερωμένα, ανήσυχα, προκλητικά και προσκλητικά. Έργα που να μπορούν να κάνουν εποικοδομητικό διάλογο με τον κόσμο γύρω τους. Έργα με βαθιά αίσθηση της θεατρικότητας. Έργα που να γνωρίζουν πρωτίστως την αλφαβήτα της δραματικής γραφής, να ξέρουν πότε πρέπει να μιλούν και πότε να σωπαίνουν, πότε να δρουν και πότε να αντιδρούν. Και το κυριότερο, έργα που να μην βάζουν τον πήχη πιο πάνω από τις δυνατότητές τους. Με άλλα λόγια, έργα ειλικρινή ως προς τις προθέσεις τους.
Το έργο
Ένα τέτοιο έργο, εννοώ καθαρό ως προς τις προθέσεις και τα υλικά του, είδα πρόσφατα στο θέατρο «Αυλαία». Πρόκειται για το Απόψε στο Στράτφορντ από την ομάδα Novan Theatre Group, που υπογράφει η Μάρα Γαβριηλίδου.
Καταρχάς, να εξηγηθώ για να προλάβω παρεξηγήσεις. Δεν μιλάω για κάτι το βαθυστόχαστο ή το προβληματισμένο. Δεν θα σας κάνει πλουσιότερους πνευματικά, ούτε πιο σοφούς, εάν αυτό είναι ζητούμενο. Ούτε θα σας ταράξει ή θα προκαλέσει τον ορίζοντα των θεατρικών σας προσδοκιών.
Κι εσείς θα μου πείτε, βεβαίως: τότε γιατί να πάτε; Κι εγώ θα σας απαντήσω, γιατί θα περάσετε όμορφα, χωρίς να νιώσετε ότι κάποιος προσβάλλει τη νοημοσύνη σας (κι αν το ‘χουμε λουστεί αυτό εκατοντάδες φορές!). Θα διασκεδάσετε μ’ ένα παιχνίδι καλά ρυθμισμένο, ένα χαριτωμένο κρυφτούλι με τα συστατικά του θεάτρου. Θα δείτε να ζωντανεύει ένα έργο που δεν υπόσχεται κάτι παραπάνω από αυτό που μπορεί να υλοποιήσει.
Η τέχνη της μίμησης
Η Γαβριηλίδου δείχνει να γνωρίζει τι πάει να πει σκηνική οικονομία, κλιμάκωση της δράσης, αποκλιμάκωση, φόρτιση, αποφόρτιση, προσκήνιο και παρασκήνιο, πρόσωπο και προσωπείο. Δείχνει ακόμη ότι ξέρει και να μιμείται. Κοινώς, να αντιγράφει. Αναμενόμενο. Είναι ένα στάδιο από το οποίο περνούν (σχεδόν υποχρεωτικά) όλοι οι πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς. Δεν είναι κακό, εφόσον μέσα από αυτό σιγά-σιγά καλλιεργείται ένας πιο προσωπικός λόγος, με διακριτό στίγμα.
Δεξαμενή από όπου η Γαβριηλίδου αλιεύει ιδέες και καταστάσεις, η βαθύτατα θεατρόμορφη περίοδος της Αναγέννησης και δη ο Σέξπηρ, τον οποίο φαίνεται, από τις αναφορές και τον εσωτερικό διάλογο που κάνει με το έργο του, ότι τον διάβασε, ενημερώθηκε.
Ο καμβάς της φαρσοκωμωδίας
Σημείο κομβικό στο στόρι του έργου, η επιθυμία του Δούκα-προστάτη της ομάδας των θεατρίνων-πρωταγωνιστών να δει το έργο της επιλογής του να παίζεται άμεσα στη σκηνή.
Το πρόβλημα είναι ότι οι ηθοποιοί παίρνουν το έργο στα χέρια τους λίγη ώρα πριν δώσουν την προγραμματισμένη τους παράσταση. Και από κει αρχίζει το έλα να δεις.
Η συγγραφέας, επιλέγοντας να ξετυλίξει το κουβάρι του καμβά της γύρω από μια στιγμή απόλυτης τρέλας, δείχνει σαφώς ότι θέλει να παίξει με τους παλαβούς ρυθμούς της φαρσοκωμωδίας. Επιλογή θεμιτή, βεβαίως, αλλά και με πολύ μεγάλο ρίσκο, και κυρίως όταν μιλάμε για κάποιον χωρίς την ανάλογη θητεία στον χώρο.
Σε κάθε περίπτωση, όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Κι εδώ, σε γενικές γραμμές, το αποτέλεσμα ήταν θετικό. Υπήρχαν φυσικά κενά αέρος, στιγμές αφλογιστίας, άνισες γέφυρες και κουραστικές μπαναλιτέ, όμως ο τρόπος που η Γαβριηλίδου διαχειρίστηκε το σύνολο των θεατρικών της δρωμένων έδειξε ότι και φαντασία διαθέτει και ετοιμότητα για καλές εκτινάξεις. Μα πιο πολύ έδειξε ικανότητα ευεργετικής αφομοίωσης των πολλών δανείων της, που δεν περιορίζονταν μόνο στον Σέξπηρ. Ήταν και το Σώσε μέσα, ίσως και λίγος Όρτον, βουβός κινηματογράφος κ.π. Αλλά και πάλι, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι στήριξε τις επιλογές της με ζωηρές κωμικές λύσεις. Δεν προσποιήθηκε κάτι άλλο πέρα από αυτό που μπορούσε να κάνει.
Και εννοείται πως καμιά από τις συγγραφικές της επιλογές δεν θα λειτουργούσε όπως λειτούργησε εάν δεν συνέβαλλαν καθοριστικά όλοι οι συντελεστές της παράστασης.
Συνεργάτες
Το πλέον ενδιαφέρον με τη διανομή είναι ότι οι ηθοποιοί που σήκωσαν το βάρος της φαρσοκωμωδίας της Γαβριηλίδου δεν είναι δοκιμασμένοι στο συγκεκριμένο είδος (για να μην πω γενικά στο επαγγελματικό θέατρο). Παρόλα αυτά επέδειξαν και θάρρος και θράσος (αναγκαίο συστατικό). Δεν πτοήθηκαν από τον καταιγισμό των εναλλαγών σκηνών, προσωπείων και ερεθισμάτων και τα ‘δωσαν όλα. Δερνίκας, Μαλιάρας, Κανελλόπουλος (οφείλω να τον ξεχωρίσω ως τον κορυφαίο της παράστασης), Κοκκίνου, Παπαγιαννάκη, ανέβηκαν στο καρουσέλ του «τρόμου» της επικείμενης παράστασης και έπαιξαν σαν «παλιές καραβάνες». Διέσχισαν όλα τα δρώμενα με overdrive, έχοντας ως πλοηγό τους τη Λένα Πετροπούλου, η οποία δεν τους άφησε να εκτροχιαστούν στις κούρβες. Είχε την έγνοια τους. Μπορεί η φαντασία της να μην τους πήγε στα άκρα, μπορεί να μην ξάφνιασε με απρόσμενες λύσεις, μπορεί να μην είχε να προτείνει ανοίκειες παρακαμπτηρίους, όμως ήταν διαρκώς καλά στοχευμένη και ισορροπημένη. Ήξερε επακριβώς πού ήθελε να πάρει αυτήν την τρελοπαρέα και πώς. Γι αυτό και στάθηκε στα απολύτως αναγκαία. Στο ζύγι της φάρσας όλα μετράνε. Και το ελάχιστο φάουλ αφαιρεί πολλούς πόντους.
Ο Τάσος Παπαδόπουλος βρήκε λύσεις στην κίνηση, όπως και ο Αποστόλης Καραγιάννης και ο Ηλίας Σταμπουλης στα κοστούμια. Τα σκηνικά των Μαυρόπουλου και Δερνίκα πολύ απλά (δυο τρία ζωγραφιστά τελάρα) αλλά έξυπνα και απόλυτα λειτουργικά, φιλοξένησαν άνετα τον ξέφρενο ρυθμό των πέντε ηθοποιών που μόλις πάτησαν το πόδι τους στη σκηνή έδειξαν αποφασισμένοι να την κατακτήσουν και να μας κατακτήσουν. Και το πέτυχαν.
Συμπέρασμα: Τις όποιες επιφυλάξεις και ενστάσεις έχω τις προσπερνώ γιατί, σε τελευταία ανάλυση, δεν έχουν και ιδιαίτερη σημασία. Το πακέτο μετράει. Και αυτό, στο σύνολό του, με κάλυψε. Πέρασα όμορφα με μια παράσταση που ούτε ψεύδιζε ούτε ψεύτιζε.
Σημ. Πρώτη δημοσίευση 17/12/2015, Παράλλαξη
