Μια παράσταση μπορεί
να ενθουσιάσει, να δυσαρεστήσει, να εκνευρίσει, να απογοητεύσει, να συναρπάσει,
να αναστατώσει, να ανατρέψει, να ξεσηκώσει, να εμπλέξει, να μπερδέψει, να
συγχύσει, να κοιμίσει και πάει λέγοντας . Ουκ έστιν τέλος στις αντιδράσεις. Από
τη στιγμή που κάθε θεατής υποδέχεται, όπως αυτός ξέρει, το "δικό του"
θέατρο, όλα τα σενάρια είναι πιθανά.
Αυτή η ατελείωτη
γκάμα εκτιμήσεων/θέσεων είναι από τη μια κατάκτηση του δημοκρατικού
πολιτεύματος (το να μπορεί ο πολίτης να σκέφτεται, να αντιδρά και να εκφράζεται
ελεύθερα) και, από την άλλη, είναι και μια κατάκτηση που θέτει παράλληλα και ένα
τεράστιο ζήτημα: αυτό της ταξινόμησης, της αξιολόγησης.
Θέλω να πω, όταν
υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες γνώμες, θέσεις, κριτικές απόψεις γύρω από ένα θέμα ή
θέαμα, ποιος αλήθεια θα μας πει ποιες είναι έγκυρες, αξιόλογες, κ.λπ.; Ποιος θα
αναλάβει την ευθύνη να μας πει κατά πόσο η μια κριτική "αλήθεια" ή
εκτίμηση είναι καλύτερη (ή πιο "αληθινή") από κάποιαν άλλη;
Με δυο λόγια: Ποιος
τελικά βάζει τον πήχη; Ή μήπως δεν χρειάζεται πήχης; Κι αν όντως δεν
χρειάζεται, τότε να συμπεράνουμε ότι όλες οι θέσεις και οι εκτιμήσεις είναι
"έγκυρες", ή, όπως λένε οι μεταμοντέρνοι, "anything goes";
Και εάν συμπορευόμαστε με το σκεπτικό που λέει "όλα χωράνε", τι
μπορεί (ή πρέπει) να διδάσκεται άραγε σε
μια σχολική τάξη, για παράδειγμα, ή τι μπορεί (και πρέπει) να ανθολογείται ή να
βραβεύεται ή να μεταφράζεται;
Απλούστατα
διατυπωμένο μέσα από ένα παράδειγμα: Πώς ξεχωρίζει ένας Μπέκετ λ.χ. από
χιλιάδες wannabe Μπέκετ; Γιατί για να είναι κάποιος "Μπέκετ", στην
κορυφή της πυραμίδας, κάποιος ή κάποιοι πήραν το ρίσκο της αξιολόγησής του,
έτσι δεν είναι; Αναζήτησαν ποιότητες
που να τον ξεχωρίζουν. Και μιας και αναφέρομαι στον
Μπέκετ, θυμίζω ότι δεν τον στήριξε το ευρύ κοινό. Ιδίως στην αρχή. Ακόμη και
σήμερα, ο Μπέκετ είναι δημοφιλής σε ορισμένους κύκλους μόνο. Το ίδιο και
δεκάδες άλλοι.
Τα βάζω όλα λίγο
ανακατεμένα στο πακέτο των ζητημάτων που χαρακτηρίζουν τις σχέσεις
σκηνής/πλατείας, για να υπογραμμίσω πόσο σύνθετες, ποικιλόχρωμες και εσαεί
ευμετάβλητες είναι.
Αφορμή του σύντομου και
γενικόλογου σχολιασμού μου είναι η παράσταση THIS IS NOT ROMEO & JULIET,
η οποία από τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε διαδικτυακά το 2020 εν μέσω πανδημίας
μέχρι σήμερα εισπράττει γενικά σχετικά καλές κριτικές.
Δεν είναι στις
προθέσεις μου να αμφισβητήσω το κύρος καμιάς κριτικής από όπου και να
προέρχεται. Ο καθένας, όπως είπα πιο πάνω, γράφει όπως αντιλαμβάνεται και
νιώθει το θέατρο. Και αυτό κάνω τώρα με αυτό το σύντομο σχόλιο: καταθέτω τις
δικές μου εντυπώσεις, οι οποίες, αν κρίνω από το χειροκρότημα στο τέλος της παράστασης,
διαφοροποιούνται από τις αντιδράσεις μεγάλου μέρους του κοινού που γέμισε την
αίθουσα του "Αριστοτέλειου".
Εκείνο, λοιπόν, που
εισέπραξα ως θεατής ήταν μια παράσταση κενή, μια παράσταση που δεν είχε κάτι να
προσφέρει, ούτε σε επίπεδο αισθητικής ούτε περιεχομένου. Πάτησε επάνω σε μια
γνωστή ιστορία αναγεννησιακού έρωτα (μια ευπώλητη επιλογή) και από κει και
πέρα, τι; Την εμπλούτισε, την εμβάθυνε, την έκανε να μας αφορά πιο πολύ; Πιστεύω
πως όχι. Στην καλύτερη περίπτωση θα φανταζόμουνα το όλο εγχείρημα σαν μια πολύ
καλή άσκηση φοιτητών δραματικής σχολής. Ως εκεί.
Δεν αμφισβητώ το
ταλέντο του Αργύρη Πανταζάρα που συνέλαβε την ιδέα, και τη σκηνοθέτησε με τον
ίδιο στον ρόλο του ερωτευμένου Ρωμαίου, ούτε το ταλέντο της Σίσσυς Τουμάση.
Πρόκειται για δυο ηθοποιούς με διακρίσεις και εξαιρετικές σκηνικές εμφανίσεις.
Οπότε δεν τίθεται θέμα ικανοτήτων.
Απλώς στη
συγκεκριμένη σκηνική τους δοκιμασία δεν βρήκα κάτι να εκθειάσω, να επαινέσω, να
"ζηλέψω", να θαυμάσω. Μπορεί να μην έκαναν κάτι που να το χρεωθούν ως
λάθος (ήταν σε γενικές γραμμές σωστοί στους ρόλους που κλήθηκαν να
υπερασπιστούν), από την άλλη, όμως, δεν έκαναν και κάτι ξεχωριστό, ιδιαίτερο,
κάτι που μένει στη μνήμη. Βγαίνοντας από την αίθουσα του
"Αριστοτελείου" δεν πήρα απολύτως τίποτα μαζί μου. Κάτι για να
θυμάμαι, κάτι να κουβεντιάσω με την παρέα. Ήταν σαν να μην πήγα στο θέατρο.
Delete. Και εξηγούμαι.
Όλο αυτό το
"πιραντελλικό" παιχνίδι με τους ρόλους, αυτό το πήναιλ' έλα ανάμεσα
στο πρόσωπο και το προσωπείο, το κείμενο και το μετα-κείμενο, εν ολίγοις όλοι
αυτοί οι επιτελεστικοί κώδικες του μεταθεάτρου, είναι τόσο παλιοί και
πολυχρησιμοποιημένοι που περίμενα από έναν προικισμένο ηθοποιό όπως ο
Πανταζάρας τουλάχιστο κάτι πιο φρέσκο, ευφυές, αναπάντεχο, απρόβλεπτο και
πρωτότυπο. Δεν το είδα. Εκείνο που είδα ήταν ξαναζεσταμένα κλισέ. Και όπως
ξέρουμε δεν υπάρχει χειρότερος αντίπαλος/εχθρός του καλού, του ψαγμένου και
δημιουργικού θεάτρου (με όρους και αισθητικούς και ιδεολογικούς) από το κλισέ.
Το κλισέ είναι ο
εχθρός της δημιουργικής πράξης, της υποψιασμένης θέασης και της κριτικής
σκέψης. Το κλισέ βοηθά την εύκολη και αδιάφορη καλλιτεχνία, επιταχύνει την
απρόσκοπτη και απροβλημάτιστη θέαση ή ανάγνωση και εν γένει κατανάλωσή του.
Το κλισέ είναι όπως
το υπνοσεντόν. Η χρήση του οδηγεί σε βαθύ ύπνο (και πνευματικό και σωματικό).
Η σπουδαία λογοτεχνία
μισεί τα κλισέ, γι' αυτό και αφυπνίζει, γι' αυτό άλλωστε είναι σπουδαία.
Και μιας και η
παράσταση τιτλοφορείται στα αγγλικά, ας μου επιτραπεί να συνοψίσω τη δική μου
γνώμη, καταφεύγοντας κι εγώ στον Σαίξπηρ: MUCH ADO ABOUT NOTHING
Φωτογραφίες: Νίκος
Πανταζάρας
Πρώτη δημοσίευση: Facebook 11/12/2023
