Καρατομήσεις

Διάβασα στη βρετανική εφημερίδα Daily Mail Online  ότι οι φοιτητές της δραματικής Ακαδημίας RADA (Royal Academy of Dramatic Art)  ζήτησαν από τη διεύθυνση της Σχολής να αφαιρεθεί το όνομα του Μπέρναρντ Σω από το  GBS Theatre με την "κατηγορία" ότι ήταν ρατσιστής.

Ζήτησαν επίσης να μην ανεβαίνουν στη σκηνή τα έργα της Παλινόρθωσης (βλ. Έθεριτζ, Γουίτσερλι, Κόνγκρηβ κ.ά) γιατί υποστήριξαν την τότε αναδυόμενη βρετανική αυτοκρατορία.

Ακόμη: πρότειναν να μην ανεβαίνει πια το έργο του Τζων Όσμπορν Οργισμένα Νιάτα γιατί κάνει ορισμένους φοιτητές (μαύρους, Ασιάτες, εθνοτικούς κ.λπ—BAME) να νιώθουν αποκλεισμένοι. Ακόμη: ζήτησαν να διαγραφεί το μάθημα ορθοφωνίας (Received Pronunciation) και τέλος κατηγόρησαν τη Σχολή για «δυτικοκεντρισμό»  στη φιλοσοφία του ρεπερτορίου και εν γένει των θεατρικών επιλογών της.

Tζων Όσμπορν. Η φωτογραφία από τη   Wikipedia

Διερωτώμαι: εάν συνεχιστεί αυτό το γαϊτανάκι καρατομήσεων, αυστηρών υποδείξεων και απαγορεύσεων, στο όνομα υποτίθεται εκδημοκρατισμού του παρελθόντος, τι θα απομείνει άραγε στο τέλος; Ή τι θα γίνει όταν και η επόμενη γενιά επιχειρήσει τις δικές της καρατομήσεις; 

Από τη στιγμή που όλα τα έργα είναι παράγωγα της ιστορικής στιγμής που τα ενέπνευσε και τα στήριξε, είναι ηλίου φαεινότερον πώς τίποτα δεν μπορεί να είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένο με τις σύγχρονες αντιλήψεις, είτε αυτές αφορούν τις φυλές, τα φύλα, τα έθνη, την ιδεολογία, την αισθητική κ.λπ. 

Τι πιο εύκολο πράγμα να βρει κανείς καλλιτέχνες (στη μουσική, στη γλυπτική, στη ζωγραφική, στο θέατρο κ.λπ) που υποστήριξαν, άλλοτε έμμεσα και άλλοτε απροκάλυπτα, άλλοτε με την τέχνη τους και άλλοτε με τα σχόλιά τους, τον ρατσισμό ή τον εθνικισμό τον 19^ο αιώνα, δηλαδή σε μια εποχή κατά την οποία θεωρήθηκε ως εθνικό καθήκον η στήριξη της προσπάθειας δημιουργίας έθνους. Δείτε τη φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου λίγο πριν την Επανάσταση του 21 και στη συνέχεια. Δείτε το γερμανικό θέατρο.Το αγγλικό. Το ιταλικό. Το αμερικανικό. Στέκομαι στη Δύση ως πιο γνώριμη, αλλά και η Ανατολή δεν πάει πίσω. Έχει πολλαπλάσια και πιο κραυγαλέα παραδείγματα (βλ. Ιαπωνία, Κίνα κ.λπ) τα οποία, με σημερινούς πολιτικά ορθούς όρους, πρέπει να καταλήξουν στο πυρ το εξώτερον. Τι πιο εύκολο πράγμα να βρει κανείς έργα από την ελληνορωμαϊκή θεατρική γραμματεία ή από τον 17^ο αιώνα που να αντιμετωπίζουν τη γυναίκα ως υποδεέστερο ον. Όμως, δεν τα διαγράφεις, δεν τα βγάζεις εκτός ιστορίας. Είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της ιστορίας και οφείλεις να τα εξετάσεις πρωτίστως μέσα στο πλαίσιο των συνθηκών που δημιουργήθηκαν. Το να αποκλείσει κανείς ή να απαξιώσει τον Ευριπίδη ή τον Σοφοκλή γιατί τα γυναικεία τους πρόσωπα λ.χ. δεν συμφωνούν με την ατζέντα του σύγχρονου φεμινισμού είναι το ελάχιστο γελοίο. 

Εκείνο που σήμερα βρίσκω άκρως ανησυχητικό είναι ότι στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης πολιτικής ορθότητας έχει αρχίσει να διαμορφώνεται ένα ανελεύθερο κλίμα φανατισμού με αλλεπάλληλες ντιρεκτίβες, εντολές, υποδείξεις, αποκλεισμούς, απειλές, συνεχή "πρέπει και δεν πρέπει" που διόλου δεν ταιριάζουν σε ένα είδος ελεύθερο και ανυπάκουο όπως το θέατρο.

Σήμερα ολοένα και πιο πολύ γίνεται αισθητή η λογική του ελέγχου. Ένα είδος big brotherism. Πρόχειρη απόδειξη το γεγονός ότι ακόμη και στον παραδοσιακά εξωσυμβατικό χώρο του εναλλακτικού θεάτρου ολοένα και περισσότεροι έχουν αρχίσει να μιλούν περίπου την ίδια (την αποδεκτή)  γλώσσα, να προβάλλουν την ίδια φιλοσοφία, τα ίδια θέματα, την ίδια αισθητική, την ίδια τεχνική, την ίδια ευαισθησία. Ένα θέατρο που ενώ πάλεψε πολύ να ξεφύγει από την πολιορκία και την προβλεψιμότητα των μεγάλων αφηγήσεων, τώρα δείχνει να παραδίδεται με τη σειρά του στη λογική μιας επίσης προβλέψιμης πλέον, αλλά και διχαστικής επίσης εναλλακτικής ομοιομορφίας που πρεσβεύει η κάθε «φυλή». Κι όταν λέω «φυλή» εννοώ εδώ κάθε κοινωνική ομάδα που προβάλλει είτε τη διαφορετικότητά της είτε τη μοναδικότητά της. Π.χ η φυλή του χρώματος,  της καταγωγής κ.λπ. 

Αυτός ο κερματισμός ενώ έχει τις αρετές του (γιατί αποκαθιστά πολλές αδικίες και αμαρτίες του παρελθόντος) κινδυνεύει να εγκλωβιστεί (εάν δεν έχει ήδη εγκλωβιστεί) στη λογική μιας άκαμπτης, σκληρής πολιτικής ορθότητας, η οποία επιβάλλει συγκεκριμένους τρόπους σκέψης και δράσης, με άλλα λόγια επιβάλλει μια μορφή (αποδεκτής) μονοσημίας.
Μένει να δούμε κατά πόσο  η επώδυνη εμπειρία του εγκλεισμού και της απομόνωσης  θα επηρεάσει και το θέατρο, υπό την έννοια της ενίσχυσης της  επιθυμίας απεγκλωβισμού από ντιρεκτίβες, υποδείξεις και κανόνες, με ορίζοντα τον άγνωστο δρόμο της ψυχής και της εσωτερικής ανάγκης. Γιατί, κακά τα ψέματα, όσα "πρέπει ή δεν πρέπει" και να επιβληθούν στο θέατρο όταν δεν υπάρχει η εσωτερική ανάγκη, το αποτέλεσμα θα είναι πάντα ψεύτικο. Στην καλύτερη περίπτωση:  comme il faut. Ο  χρόνος θα δείξει. Και δεν θα αργήσει.