Περί μανιφέστων ο λόγος

 

 

Μανιφέστο: από τα ιταλικά (manifestum), με λατινικές ρίζες (manus+festus= ξεκάθαρος, προφανής, εύκολα αναγνωρίσιμος).

Kάθε εποχή έχει να προβάλει τα δικά της μανιφέστα προκειμένου να δείξει ότι διαφέρει από τις προηγούμενες. Τα μανιφέστα δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο στυλ γραφής ή δομής. Κάποια είναι πολύ οργισμένα, κάποια άλλα παιγνιώδη, άλλα ανάλαφρα, άλλα εξυπνακίστικα, άλλα ρηχά, παράλογα, πομπώδη κ.λπ. 

Τα περισσότερα είναι κατά κανόνα πολύ σύντομα, με εξαίρεση το 700 σελίδων χιτλερικό Mein Kampf, όπως και εκείνο του Νορβηγού οπαδού των Ναζί, Anders Breivik που έγραψε το 2011 με τον τίτλο: 2083: A European Declaration of Independence.

Ένα παράδειγμα σύντομου μανιφέστου θα μπορούσε να είναι του Δανού εικαστικού  Stanley Brouwn, όπου κλείνει με μια ματιά στο μέλλον, στο 4000. Εκεί συμπυκνώνει τις θέσεις/εκτιμήσεις/αποψεις του ως εξής :

ΟΧΙ ΜΟΥΣΙΚΉ

ΟΧΙ ΘΕΑΤΡΟ

ΟΧΙ ΤΕΧΝΗ

ΟΧΙ

ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΗΧΟΣ

ΧΡΩΜΑ

ΦΩΣ

ΧΩΡΟΣ

ΧΡΟΝΟΣ

ΚΙΝΗΣΗ

Όσο πιο φλύαρο είναι ένα μανιφέστο τόσο λιγότερο ελκύει. Πρέπει να είναι άμεσο, ευανάγνωστο, «ατακαριστό», ώστε να τραβήξει την προσοχή και να  εμπνεύσει. 

Τα περισσότερα μανιφέστα σκόπιμα φλερτάρουν με το απίθανο, προκειμένου να ξενίσουν, να ταρακουνήσουν και γενικά να δημιουργήσουν ένα ενδιαφέρον γύρω από τις θέσεις τους.

 Ενδεικτικό παράδειγμα των παραπάνω τα μανιφέστα του Μαρινέτι για τον Φουτουρισμό, όπως και εκείνα των Ντανταϊστών. Σήμερα ο κόσμος γνωρίζει πιο πολλά γι’ αυτά παρά για τα ίδια τα καλλιτεχνικά έργα των κινημάτων.

Κάθε κοινωνική κρίση συνοδεύεται συνήθως και από άπειρα μανιφέστα, όπου κατατίθενται αγωνίες, ανησυχίες, απογοητεύσεις, θυμός, προβλέψεις, πολεμικές ιαχές, τοποθετήσεις, ελιξήρια, πανάκειες. Το είδαμε να συμβαίνει σε ευρεία κλίμακα με το τέλος των δύο μεγάλων πολέμων τον 20ό αιώνα. Το είδαμε με την επανάσταση των νέων τη δεκαετία του 1960, και το βλέπουμε σήμερα με κινήματα όπως το Metoo, Black Lives Matter, κλπ, που ζητούν από τον κόσμο να ενώσει τις δυνάμεις του και να δράσει προκειμένου να αλλάξει τα πράγματα που τον αφορούν.

Τα περισσότερα μανιφέστα είναι δείγματα κοινωνικού ακτιβισμού και εμπίπτουν στον χώρο της ριζοσπαστικής δημοκρατίας. Ζητούν από τον κόσμο να πάρει το μέλλον στα χέρια του, να το ορίσει.

Με αφορμή την παράσταση της αμερικανικής ομάδας  Nature Theatre of Oklahoma Burt Turrido, δημοσιεύω τη μέχρι τώρα αδημοσίευτη μετάφραση που είχα κάνει πριν από κάποια χρόνια του μανιφέστου των ιδρυτών της ομάδας Kelly Copper και Pavol Liška.

 

A Manifesto for Manifestos 

 

Ø  Ένα μανιφέστο είναι η έκφραση μιας σταθερής σχέσης/δέσμευσης με ένα περιορισμένο αριθμό ιδεών, και μιας  αδιαπραγμάτευτης απόρριψης κάποιων άλλων ιδεών.

Ø  Δεν γράφουμε μανιφέστα γιατί δεν θέλουμε να εκτεθούμε πολύ (στην επικινδυνότητά τους). Πάντα ρισκάρεις να φανείς ανόητος όταν δηλώσεις την αμετακίνητη πίστη σου σε κάτι. Κινδυνεύεις να εισπράξεις τον χλευασμό και την περιφρόνηση εκείνων που υποβιβάζεις. Όμως, αυτά είναι ακριβώς τα ρίσκα που πρέπει να πάρουμε εφόσον στοχεύουμε να πάμε σε μεγαλύτερα—όχι κατ’ ανάγκη σε όγκο—και καλύτερα πράγματα.

Ø  Ένας ορισμένος βαθμός αλαζονείας είναι αναπόφευκτος όταν γράφεις ένα μανιφέστο.

Ø  Δεσμεύσου! Ίσως να μην είσαι αλαζών, αλλά σίγουρα αυτή θα είναι η εικόνα που θα δημιουργήσεις. Αποδέξου το γεγονός. Ένα μανιφέστο είναι μια πράξη αλαζονείας. Βγες μπροστά όσο σε παίρνει.  Ένα μανιφέστο πρέπει να είναι μια ωμή χειρονομία.

Ø  Ξεπέρασε τον φόβο που έχεις μην φανείς ανόητος. Υπάρχουν χειρότερα πράγματα από αυτό.  

Ø  Μίλα με κύρος ακόμη κι αν δεν το διαθέτεις.  Μην φοβάσαι να καταφύγεις σε θαυμαστικά και κεφαλαία γράμματα. Απαλλάξου από αυτά ελεύθερα και γενναιόδωρα.

Ø  Επιτίθεσαι στα γρήγορα σε μια δέσμη ιδεών και εξίσου γρήγορα τις αντικαθιστάς με άλλες. Έσο ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ!, ακόμη κι αν αυτό είναι για το θεαθήναι.

Ø  Νομιμοποίησε το μανιφέστο σου και αφόπλισε τους επικριτές σου. Τρομοκράτησέ τους αντικαθιστώντας το «Εγώ» με το «Εμείς». Το μανιφέστο σου δεν θα το απορρίψουν όταν εμφανίζεται να το υποστηρίζει ένας μεγάλος αριθμός ατόμων έτοιμων να σταθούν δίπλα σου.

Ø  Ένα μανιφέστο πρέπει να έχει κοφτερά δόντια και διάθεση να τα χρησιμοποιήσει και στην επίθεση και στην άμυνα.

Ø  Μην φοβάσαι να ενοχλήσεις. Πρόσβαλε ελεύθερα. Τα μανιφέστα δεν κυκλοφορούν για να ευχαριστήσουν. Μπορείς να απολογηθείς αργότερα.

Ø  Ατομικές ιδέες που εμπεριέχονται στο πακέτο ιδεών που έχεις δεσμευτεί μπορεί να είναι και αντιφατικές.

Ø  Δήλωσε την προσωρινή φύση της σταθερής δέσμευσής σου σε ένα περιορισμένο αριθμό ιδεών και κράτησε για τον εαυτό σου το δικαίωμα να αλλάξεις αυτή τη δέσμευση όποτε θες. Υμνησε την ασυνέπεια!

Ø  Γράφε ένα καινούργιο μανιφέστο κάθε μέρα!

 

(Kelly Copper & Pavol Liška, 2006)—δημοσιεύτηκε το 2018 στο: The Life and Work of Nature Theatre of Oklahoma.Edited by Florian Malzacher