Δεν είναι λίγοι εκείνοι που διατείνονται ότι με το
διαδίκτυο ζούμε τον απόλυτο εκδημοκρατισμό της γνώσης και της ενημέρωσης. Τέλος
στην αυθεντία των ολίγων, λένε. Τέλος στη δικτατορία της ελίτ, λένε. Τέλος στη
δικτατορία τω εκδοτών, λένε.
Η πανδημία και το θέατρο online
Χωρίς να θέλω να γίνω μάντης κακών, ούτε εκφραστής κάποιας
παγκόσμιας συνωμοσίας, πιστεύω πως βγαίνοντας από αυτή την πρωτοφανή κρίση θα
έχουμε να αντιπαλέψουμε με έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό και, κυρίως, έναν
κόσμο απελπιστικά μοναχικό. Ήδη άρχισαν να διαμορφώνονται πιο καθαρά οι νέες
εργασιακές σχέσεις, που περίπου εγκαινιάζουν επίσημα πλέον και την Τέταρτη
Βιομηχανική Επανάσταση, τη «Μετα-ουμανιστική».
Με αφορμή (ή άλλοθι, αν προτιμάτε) την πανδημία βλέπουμε
σε εξέλιξη μια παγκόσμια πρόβα τζενεράλε της επόμενης μέρας (the day after). Ο ένας μετά τον άλλο κλείνουν οι εργασιακοί χώροι,
δηλαδή οι χώροι συνεύρεσης, και ο κάθε
υπάλληλος, μόνος του πλέον στο σπίτι του,
καλείται να λειτουργήσει και να αποδώσει με βάση τις δυνατότητες που του προσφέρει
η τεχνολογία. Το άτομο και το γκάτζετ του.
Δεν ξέρω αν αυτή η απόλυτη εργασιακή απομόνωση θα
οδηγήσει μαθηματικά και στην ήττα του κοινωνικού ανθρώπου από τις μηχανές, αλλά
σίγουρα θα διαμορφώσει έναν νέο άνθρωπο, με μια νέα ταυτότητα και φυσικά νέες απαιτήσεις
που να αφορούν την ψυχαγωγία του.
Όσο για το θέατρο,
από τη στιγμή που ζει μέσα στην καρδιά της αγοράς, δεν μπορεί παρά να φέρει και
στο δικό του σώμα τα εγκαύματα όλων αυτών των (μετ)αλλαγών. Είναι αδύνατο να τις
αποφύγει. Πάντα αυτό γινόταν.
Η απάντηση των καλλιτεχνών (δικών μας και ξένων) στα αδιέξοδα
της καραντίνας είναι το θέατρο online. Μια απόλυτα κατανοητή και καλοδεχούμενη αντίδραση-χειρονομία
στο κλείσιμο των θεάτρων. Θέλουν να κρατήσουν πάση θυσία το θέατρο στη ζωή μας.
Εκείνο που φοβάμαι είναι πως σε βάθος χρόνου (σύντομου χρόνου) αυτή η εξ
ανάγκης εξοικείωση του δέκτη με το online θέατρο που ήδη άρχισε, ενδέχεται να (ανα)διαμορφώσει και
τις προσδοκίες του. Όντας στο σπίτι του (στον χώρο εργασίας του πλέον), τι πιο βολικό
(και ανέξοδο) να παρακολουθεί, καθώς εργάζεται ή τρώει, και μια παράσταση του
Εθνικού ή του Κρατικού θεάτρου λχ.;
Και μια διευκρίνιση. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να συναντήσει αντιστάσεις
στους κύκλους των πιο «παραδοσιακών» θεατρόφιλων, όμως είναι βούτυρο στο ψωμί της
νέας γενιάς που γεννήθηκε μαζί με τα γκάτζετ της νέας τεχνολογίας. Γι’ αυτή τη
γενιά μια τέτοια εξέλιξη θα έρθει και θα δέσει με τις ήδη διαμορφωμένες προσδοκίες
της.
Όσο για το
χειροκρότημα, κανένα πρόβλημα: προσφέρονται τα like. Άπειρα. Με μηδέν κόστος, για όλους. Εκείνο που θα χαθεί
(και μαζί του το αίσθημα της κοινωνικής συνεύρεσης) θα είναι το ζωντανό κύτταρο
της ίδιας της τέχνης του θεάτρου, το «εδώ και τώρα», η παροντικότητά του. Θα μιλάμε
πλέον για ένα εντελώς άλλο θέατρο που θα παίζεται για να βιντεοσκοπείται (για
το μάτι της κάμερας), προκειμένου να φτάσει, διαμέσου της τεχνολογίας, στο μάτι
του μοναχικού και παροπλισμένου θεατή.
Ελπίζω να διαψευσθώ και όλα αυτά να είναι απλώς σκέψεις
κάτω από το ψυχολογικό βάρος της κατάστασης που έχει δημιουργήσει αυτή η εφιαλτική
πανδημία.. Ο χρόνος θα δείξει.
Το αλαλούμ του θεατρικού μας τοπίου 2: μια προσέγγιση
Η παρούσα, εκτενέστερη εκδοχή του κειμένου, περιλαμβάνει τα αποσπάσματα εκείνα που είχα αφαιρέσει από την πρώτη του δημοσίευση στην Παράλλαξη (5/03/2020) ώστε να περιορίσω κάπως την έκτασή του.
Το αλαλούμ του θεατρικού μας τοπίου: μια προσέγγιση
Tα θεατρικά ρεπορτάζ μιλάνε για περίπου 2000 θεατρικές παραστάσεις
στην Αθήνα μέσα στο 2020. Το πώς καταφέραμε από τις δεκάδες να περάσουμε στις
εκατοντάδες και τώρα στις χιλιάδες είναι μεγάλη και σύνθετη ιστορία. Κάθε μέρα όλο και κάποιο σχόλιο δημοσιεύεται
σε μια προσπάθεια εκλογίκευσης του, εκ πρώτης όψεως, «αφύσικου» ελληνικού φαινομένου
που, όπως θα δείξω αμέσως παρακάτω, ανοίγοντας λίγο τη βεντάλια του προβληματισμού και προς τον χώρο
της θεωρίας του πολιτισμού, δεν είναι ούτε απόλυτα ελληνικό ούτε «αφύσικο». Είναι
μάλλον διεθνές (κυρίως Δυτικό) και εν πολλοίς αναμενόμενο.
